ქართველი დედოფლები, რომლებმაც ქვეყნის ისტორია შეცვალეს

სა­ქარ­თვე­ლოს ის­ტო­რი­ა­ში ქარ­თვე­ლი მე­ფე­ე­ბის გარ­და სა­მე­ფოს მარ­თვა-გამ­გე­ო­ბა­ში ხში­რად მნიშ­ვნე­ლო­ვან როლს დე­დოფ­ლე­ბიც ას­რუ­ლებ­დნენ. გარ­და კულ­ტუ­რულ-სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო მოღ­ვა­წე­ო­ბი­სა, რამ­დე­ნი­მე ქარ­თვე­ლი დე­დო­ფა­ლი პო­ლი­ტი­კურ ცხოვ­რე­ბა­შიც აქ­ტი­ურ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას იღებ­და. მათ­ზე სა­სა­უბ­როდ ის­ტო­რი­კოს გი­ორ­გი ოთხმე­ზურს მივ­მარ­თეთ.

დე­დო­ფა­ლი საგ­დუხ­ტი

ვახ­ტანგ გორ­გას­ლის დედა საგ­დუხ­ტი წარ­მო­შო­ბით სპარ­სე­ლი, რა­ნის ათა­ბა­გის შვი­ლი იყო. გარ­და იმი­სა, რომ გა­თხო­ვე­ბის შემ­დეგ თვი­თონ გაქ­რის­ტი­ან­და, ქრის­ტი­ა­ნო­ბა იმ­დე­ნად შე­ით­ვი­სა, რომ თა­ვი­სი შვი­ლე­ბიც ჭეშ­მა­რიტ ქრის­ტი­ა­ნე­ბად გა­ზარ­და. საგ­დუხტ დე­დო­ფალ­მა მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი როლი ითა­მა­შა ვახ­ტან­გის გა­მე­ფე­ბი­სას. მირ­დატ მე­ფის გარ­დაც­ვა­ლე­ბი­სას ვახ­ტან­გი 7 წლის იყო და მისი მა­მი­სა და პა­პის­გან მი­ყე­ნე­ბუ­ლი ზი­ა­ნის გამო, რა­ნის ათა­ბაგს სა­ქარ­თვე­ლო­ზე თავ­დას­ხმა ჰქონ­და გა­და­წყვე­ტი­ლი, საგ­დუხ­ტი კი რა­ნის ათა­ბაგ­თან, ანუ მა­მა­მის­თან წა­ვი­და, მუხ­ლებ­ში ჩა­უ­ვარ­და და და­ი­თან­ხმა, რომ არა­თუ სა­ქარ­თვე­ლოს არ დას­ხმო­და, ვახ­ტან­გი ქარ­თლის მე­ფედ ეცნო და რაც მთა­ვა­რია, ეშუ­ამ­დგომ­ლა ირა­ნის შაჰთან, რომ ვახ­ტან­გი ქარ­თლის მე­ფედ და­ემ­ტკი­ცე­ბი­ნათ.

დე­დო­ფა­ლი მა­რი­ა­მი – ბაგ­რატ IV-ის დედა

ერ­თი­ა­ნი სა­ქარ­თვე­ლოს კულ­ტუ­რულ და პო­ლი­ტი­კურ ცხოვ­რე­ბა­ში დიდი წვლი­ლი აქვს შე­ტა­ნი­ლი ბაგ­რატ მე­ო­თხის დე­დას, მა­რი­ამ დე­დო­ფალს. გარ­და კულ­ტუ­რულ-სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო მოღ­ვა­წე­ო­ბი­სა, მა­რი­ა­მი საკ­მა­ოდ დიდი პო­ლი­ტი­კუ­რი მოღ­ვა­წე იყო. ის ორ­ჯერ გახ­ლდათ ბი­ზან­ტი­ის იმ­პე­რი­ა­ში წა­სუ­ლი და ორ­ჯერ­ვე მისი მი­სია წარ­მა­ტე­ბით დას­რულ­და, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, რომ აბ­სო­ლუ­ტუ­რად შეს­რულ­და ის მი­ზა­ნი, რაც ორი­ვე წას­ვლა­ზე იყო და­სა­ხუ­ლი.

გი­ორ­გი პირ­ვე­ლის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ ბაგ­რატ მე­ო­თხის გა­მე­ფე­ბი­სას სა­ქარ­თვე­ლოს თავს ბი­ზან­ტი­ის იმ­პე­რა­ტო­რი კონ­სტან­ტი­ნე ეს­ხმო­და, თუმ­ცა რო­გორც „მა­ტი­ა­ნე ქარ­თლი­საი“ წერს, „ღმერ­თმა პა­ტი­ვი სცა ბაგ­რატს და კონ­სტან­ტი­ნე გარ­და­იც­ვა­ლაო“. მის ნაც­ვლად იმ­პე­რა­ტო­რი გახ­და რო­მა­ნო­სი, რო­მელ­თა­ნაც მა­რი­ამ­მა მო­ლა­პა­რა­კე­ბა მო­ა­ხერ­ხა. დე­დო­ფა­ლი კონ­სტან­ტი­ნე­პოლ­ში ჩა­ვი­და და დამ­ყარ­და მშვი­დო­ბა სა­ქარ­თვე­ლო­სა და ბი­ზან­ტი­ას შო­რის. დე­ლე­გა­ცი­ას მა­რი­ა­მი ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და. ამ მშვი­დო­ბის გა­რე­გა­ნი გა­მო­ხა­ტუ­ლე­ბა ის იყო, რომ ბაგ­რატს კუ­რა­პა­ლა­ტის ტი­ტუ­ლი მი­ა­ნი­ჭეს და მე­ფემ ცო­ლად იმ­პე­რა­ტო­რის ძმის­შვი­ლი ელე­ნე შე­ირ­თო.

მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ბაგ­რატ მე­ო­თხეს ბაღ­ვაშ­თა საგ­ვა­რე­უ­ლოს წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი ლი­პა­რიტ ბაღ­ვა­ში აუ­ჯანყდა, რო­მე­ლიც მე­ფეს გან­სა­კუთ­რე­ბით ეურ­ჩე­ბო­და, ამი­ტომ ბაგ­რა­ტი იძუ­ლე­ბუ­ლი გახ­და თა­ვი­სი მცი­რე­წლო­ვა­ნი შვი­ლი გი­ორ­გი რუ­ის­ში მე­ფედ ეკურ­თხე­ბი­ნა, თა­ვად კი ბი­ზან­ტი­ა­ში წა­სუ­ლი­ყო, რომ ლი­პა­რიტ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა იმ­პე­რა­ტო­რის მეშ­ვე­ო­ბით მო­ეგ­ვა­რე­ბი­ნა. სამი წელი ბაგ­რა­ტი „სა­პა­ტიო ტყვე­ო­ბა­ში“ ჰყავ­დათ და მხო­ლოდ მას შემ­დეგ გა­მო­უშ­ვეს, რაც 1057 წელს მა­რი­ამ დე­დო­ფა­ლი ბი­ზან­ტი­ის იმ­პე­რი­ა­ში ჩა­ვი­და. ამ შემ­თხვე­ვა­შიც მა­რი­ამ­მა მო­ა­ხერ­ხა ის, რომ მის­მა ელ­ჩო­ბამ სა­სურ­ვე­ლი შე­დე­გი გა­მო­ი­ღო და ბი­ზან­ტი­ამ ბაგ­რა­ტი გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლა.

მეფე გი­ორ­გი და მა­რი­ამ დე­დო­ფა­ლი, ხა­ხუ­ლის ხა­ტის დე­ტა­ლი

თა­მარ მეფე

თა­მა­რი იყო მე­ფეც და დე­დო­ფა­ლიც. მისი დო­ნის დიპ­ლო­მა­ტი სა­ქარ­თვე­ლოს არ ჰყო­ლია. თა­მარს მე­ფო­ბის და­სა­წყის­ში­ვე ხვდე­ბა პრობ­ლე­მე­ბი. გარ­და­იც­ვა­ლა ძლი­ე­რი ხე­ლი­სუ­ფა­ლი გი­ორ­გი მე­სა­მე, რო­მელ­საც თა­მა­რი უკვე დას­მუ­ლი ჰყავ­და თა­ნა­მო­საყ­დრედ. სა­მე­ფო ტახ­ტზე დარ­ჩე­ნი­ლი ახალ­გაზ­რდა მეფე-ქა­ლის წი­ნა­შე დიდ­გვა­როვ­ნებ­მა თა­ვი­ან­თი უფ­ლე­ბე­ბის გა­ფარ­თო­ე­ბა სცა­დეს. ფაქ­ტობ­რი­ვად, თა­ვი­სი მე­ფო­ბის პირ­ველ ეტაპ­ზე თა­მარ­მა მათ თით­ქმის ყვე­ლა სურ­ვი­ლი შე­უს­რუ­ლა: თა­ნამ­დე­ბო­ბე­ბი­დან გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლა გი­ორ­გი მე­სა­მის დროს და­წი­ნა­უ­რე­ბუ­ლი დიდ­გვა­როვ­ნე­ბი ანუ და­ბა­ლი სო­ცი­ა­ლუ­რი ფე­ნის წარ­მო­მად­გნე­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც მა­ღალ თა­ნამ­დე­ბო­ბებ­ზე იყ­ვნენ და­ნიშ­ნუ­ლი. ამას გარ­და, და­თან­ხმდა გი­ორ­გი რუს­ზე ქორ­წი­ნე­ბას, ეს მისი სურ­ვი­ლის სა­წი­ნა­აღ­მდე­გოდ მოხ­და. ყუ­თ­ლუ-არსლან­თან, რო­მე­ლიც ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის გა­ყო­ფას მო­ი­თხოვ­და, თა­მარ­მა მშვი­დო­ბი­ა­ნი ურ­თი­ერ­თო­ბა მო­ა­ხერ­ხა. მი­უ­ხე­და­ვად ამ დათ­მო­ბე­ბი­სა, თა­მარ­მა ყვე­ლა პრობ­ლე­მა აბ­სო­ლუ­ტუ­რად უსის­ხლოდ მო­აგ­ვა­რა.

თა­მა­რის მოღ­ვა­წე­ო­ბის პე­რი­ო­დი ოქ­როს ხა­ნად არის შე­ფა­სე­ბუ­ლი. მის დროს ქვე­ყა­ნა­ში ძა­ლი­ან დიდი შე­მო­სა­ვა­ლი შე­მო­დი­ო­და და სა­მე­ფო კარი ამ შე­მო­სა­ვალს მარ­ტო თა­ვი­სი ინ­ტე­რე­სე­ბის­თვის არ იყე­ნებ­და. სა­ხელ­მწი­ფო ინ­ტე­რე­სე­ბის გარ­და, დღეს რომ სო­ცი­ა­ლუ­რად და­უც­ვე­ლებს ვე­ძა­ხით, იმ დროს გა­ჭირ­ვე­ბულ ფე­ნას სა­ხელ­მწი­ფო ბი­უ­ჯე­ტის მე­ა­თე­დი ხმარ­დე­ბო­და.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

XIX სა­უ­კუ­ნის და­სას­რულს შექ­მნი­ლი თა­მარ მე­ფის უნი­კა­ლუ­რი პორ­ტრე­ტი

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

და­რე­ჯან დე­დო­ფა­ლი – ერეკ­ლე II-ის ცოლი

ქარ­თულ პო­ლი­ტი­კა­ში დიდ როლს თა­მა­შობ­და ქარ­თლ-კა­ხე­თის მე­ფის, ერეკ­ლე მე­ო­რის მე­უღ­ლე და­რე­ჯა­ნი. სხვა­თა შო­რის, დე­დო­ფალ­მა გარ­კვე­ულ­წი­ლად უარ­ყო­ფი­თი შე­დე­გე­ბი მო­უ­ტა­ნა ჩვენს ქვე­ყა­ნას. მის სი­ტყვას ძა­ლინ დიდი წონა და ფასი ჰქონ­და. მა­გა­ლი­თად, ეს გა­მო­ი­ხა­ტა იმა­ში, რომ რო­დე­საც მე­ფემ იმე­რე­თი არ შე­მო­ი­ერ­თა, აქ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი როლი და­რე­ჯან­მა ითა­მა­შა, ის იყო პრო­თურ­ქუ­ლი ორი­ენ­ტა­ცი­ის. სწო­რედ და­რე­ჯან­მა მი­ა­ღე­ბი­ნა ერეკ­ლე მე­ფეს კა­ნო­ნი, რომ­ლის მი­ხედ­ვი­თაც სა­მე­ფო ტახ­ტი უნდა გა­და­სუ­ლი­ყო არა მა­მი­დან შვილ­ზე, არა­მედ ძმი­დან ძმა­ზე. ერეკ­ლეს 20-ზე მეტი შვი­ლი ჰყავ­და და სწო­რედ ამი­ტომ ცდი­ლობ­და და­რე­ჯა­ნი ამის და­კა­ნო­ნე­ბას, ამას­თან, ერეკ­ლეს პირ­ვე­ლი ვაჟი გი­ორ­გი მე­თორ­მე­ტე და­რე­ჯა­ნის გერი იყო და დე­დო­ფალს მე­ფის პირ­ვე­ლი ვა­ჟის გა­მე­ფე­ბა არ სურ­და.

და­რე­ჯან დე­დო­ფა­ლი

განაგრძეთ კითხვა: