საშიშია თუ არა ვაქცინაცია? – მითები და რეალობა

ვაქცინაცია საუკუნეების განმავლობაში ეხმარებოდა კაცობრიობას ისეთი დაავადებების წინააღმდეგ ბრძოლაში, როგორებიცაა: ტეტანუსი, წითელა, ტუბერკულოზი და სხვა. მაგრამ ისევე როგორც დღეს, წინა საუკუნეებშიც არსებობდა ერთგვარი შიში და  სკეპტიციზმი ვაქცინაციის მეთოდის მიმართ. ყველა დროში არსებობდნენ ადამიანები,რომლებიც ვაქცინაციის გზით დაავადებებთან ბრძოლის წინააღმდეგნი იყვნენ.  ვაქცინაციის მიმართ ნდობის ასამაღლებლად ხალხის დარწმუნების მეთოდებს ხელისუფლება თუ სამედიცინო წრეები აქტიურად მიმართავდნენ. რაც ხშირად ცნობილი ადამიანების საჯაროდ აცრაში გამოიხატებოდა.  ამ ფაქტის ნათელ მაგალითად კი შეგვიძლია ერეკლე მეორე მოვიყვანოთ. მეთვრამეტე საუკუნეში, როცა ქართლში შავი ჭირისა და ჩუტყვავილას ეპიდემიები მძვინვარებდა, 1772 წელს ერეკლე მეორემ თავისი ვაჟი იულონი საჯაროდ ააცრევინა, რის შემდეგაც მოსახლეობამ მასიურად დაიწყო საკუთარი შვილების აცრა. თუ რამდენიმე საუკუნით წინ გადმოვინაცვლებთ, შეგვიძლია პოპულარული მომღერლის ელვის პრესლის მაგალითიც მოვიყვანოთ. 1956 წელს, ედ სალივანის შოუში, იმ დროისთვის ყველაზე პოპულარული ამერიკელი მომღერალი, ელვის პრესლი პოლიომიელიტზე საჯაროდ აიცრა, რის შემდეგადაც ამერიკაში აცრების რაოდენობა 0.6%-დან 80%-მდე გაიზარდა.

მიუხედავად იმისა, რომ საუკუნეების გასვლასთან ერთად სამეცნიერო პროგრესი და მიღწევები თანდათან უფრო თვალნათელი ხდება, XXI საუკუნის დასაწყისში ანტივაქსერულმა მოძრაობებმა დიდ მასშტაბებს მიაღწია. ეს ტენდენცია, თავის მხრივ შეიძლება საინფორმაციო საშუალებების განვითარებასთან იყოს დაკავშირებული. თუმცა ანტივაქსერული მოძრაობების ძირითად ფუძემდებლად მაინც ექიმი, წარმოშობით ბრიტანელი ენდრიუ უეიკფილდი დასახელდა. 1998 წელს, ენდრიუ უეიკფილდმა  სამეცნიერო ჯგუფთან ერთად, ცნობილ სამედიცინო ჟურნალში The Lancet კვლევა გამოაქვეყნა. სადაც ექიმი უეიკფილდი და მისი კოლეგები აცხადებდნენ, რომ რამდენიმე აუტისტი ბავშვის ნაწლავში წითელას ვირუსი აღმოაჩინეს და გამოთქვამდნენ ვარაუდს, რომ აუტიზმის გამომწვევი ერთ–ერთი მიზეზი შესაძლოა ვაქცინა MMR ყოფილიყო. უეიკფილდი ამტკიცებდა, რომ ამ ვაქცინისგან მომავალი საფრთხე იმდენად დიდი იყო, რომ ის სასწრაფოდ უნდა ამოეღოთ ხმარებიდან. უეიკფილდის ამ განცახდებებს მოჰყვა სრული პანიკა მშობელთა აუდიტორიის მხრიდან და შესაბამისად აცრების რიცხვი სავალალოდ შემცირდა. რამდენიმე წლის განმავლობაში მუსირებდა აზრი, თითქოს კომბინირებული აცრები აუტიზმს იწვევდა. ამ შიშის შედეგად ვაქცინაციის რაოდენობამ იკლო, რამაც დაავადებების გავრცელება გამოიწვია. განსაკუთრებით გაიზარდა  წითელათი დაინფიცირებული ადამიანების რიცხვი. რადგან წითელა მარტივად გადამდები დაავადებაა. საბოლოოდ გაირკვა, რომ ექიმმა ოეიკფილდმა მედიას აცრების მავნებლობაზე მოგონილი ისტორიით მიმართა, საიდანაც მას მხოლოდ ფინანსური სარგებელი ჰქონდა. ამ ყველაფრის გამოაშკარავების შემდეგ მას ექიმის ლიცენზია ჩამოერთვა. მიუხედავად საქართველოში იმუნიზაციის პოზიტიური სტატისტიკისა, ვაქცინებთან დაკავშირებული რუსული დეზინფორმაცია მაინც საყურადღებოა. რუსული დეზინფორმაციის კამპანია, რომელიც პირდაპირაა მიმართული სხვადასხვა ქვეყნების ჯანდაცვის სისტემების წინააღმდეგ, მნიშვნელოვან რისკებს შეიცავს არა მხოლოდ პოლიტიკური, არამედ სამედიცინო კუთხითაც. ერთი მხრივ, რუსეთი ამ გზით ცდილობს უნდობლობა, და ქაოსი გააღვივოს უცხო ქვეყნებში, რაც პოლიტიკური რისკების შემცველია. საბჭოთა ხელისუფლება, ასევე, იყენებდა დეზინფორმაციას აშშ-ის წინააღმდეგ, რისი თვალსაჩინო მაგალითიც ე.წ. „ოპერაცია ინფექციაა”. ის  ითვალისწინებდა მსოფლიო მასშტაბით დეზინფორმაციის გავრცელებას, თითქოს შიდსის ვირუსი ხელოვნურად შექმნა აშშ-მ ფორტ დეტრიკის კვლევით ცენტრში. საბჭოთა პროპაგანდისტული ნარატივის მიხედვით, ეს იყო პენტაგონის მცდელობა,  შეექმნა ბიოლოგიური იარაღი, რომელიც წარმატებით გამოიცადა ლათინურ ამერიკაში, აფრიკასა და პაკისტანში. საზოგადოებრივ ჯანდაცვასთან და ვაქცინებთან დაკავშირებული რუსული დეზინფორმაცია აქტიურია დღემდე და ვრცელდება არა მხოლოდ აშშ-ში, არამედ მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, განსაკუთრებით კი იმ ქვეყნებში, რომლებიც რუსეთის სტრატეგიული ინტერესების არეალში ხვდება. საქართველოში ანტივაქსერული კამპანია დღესდღეობით იმხელა მასშტაბებს ვერ აღწევს, როგორსაც აშშ-სა და ევროპაში, თუმცა ამ მხრივ საქართველოშიც შეინიშნება რუსული კვალი. მაგალითად, 2019 წელს, გაზეთ „ასავალ-დასავალში” გამოქვეყნდა ინტერვიუ Veterans Today-ს ქართული ბიუროს ხელმძღვანელთან ჯეფრი სილვერმანთან, რომელშიც იგი საუბრობს იმაზე, რომ ღორის გრიპისა და წითელას ვაქცინები იქმნება არა ევროპაში, არამედ საქართველოში, ამერიკულ ლუგარის ლაბორატორიაში. ამ ფაქტმა ასევე ნეგატიური გავლენა იქონია ლუგარის ლაბორატორიის რეპუტაციაზე საზოგადოებაში, ასევე აქტიურად იმუშავა ანტიდასავლური ნარატივის ხაზითაც. თუმცა კოვიდის პანდემიამ და არა მხოლოდ ამ პერიოდმა, დაამტკიცა, რომ კაცობრიობის დღევანდელობა და მომავალი ვაქცინაციის გარეშე წარმოუდგენელია, რადგან ვაქცინაციის დადებითი ერთ–ერთი ყველაზე დიდი შედეგი სხვადასხვა დროს არაერთი ეპიდემიის დასრულება და ბოლო პერიოდშ მსოფლიო პანდემიის დასრულება და აღმოფხვრაა.

ავტორი: ახალგაზრდა რეპორტიორი– დიკო მუჯირი.

მომზადებულია პროექტის “მეტი მედია განათლება – ნაკლები სივრცე ფეიკ-ნიუსებისა და დეზინფორმაციისთვის” ფარგლებში