ფემინიზმი დღეს – ლაშა ჩხაიძის რუბრიკა

დღესდღეობით, ხშირად ისმის ფემინიზმის კრიტიკა და ამბობენ, რომ ამ მოძრაობამ შორს შეტოპა. ამბობენ, რომ ფემინისტებმა შექმნეს გენდერული იდეოლოგია, საუბრობენ მათი მხრიდან კაცების სიძულვილზე, საუბრობენ, რომ ზოგი სექსუალური შევიწროვების ისტორია მოგონილი იყო ფემინისტების მიერ, #MeToo კამპანიის დროს, რომ ფემინისტები ადვილად ღიზიანდებიან და რადიკალურები ხდებიან. ზოგს მიაჩნია, რომ თანამედროვე ფემინიზმი, როგორც მოძრაობა, გაუფერულდა და დაჭკნა. თუკი არსებობს თანამედროვე ფემინიზმი, ლოგიკურად, არსებობს ძველი, განსხვავებული ფემინიზმი, უკვე კლასიკად ქცეული. მაინც რა არის კლასიკური ფემინიზმი და რა არის მისი თანამედროვე, მოდერნული ვარიანტი?

მე-19 საუკუნეში  ქალთა ძლიერი მოძრაობა დაიწყო და ის ფოკუსირდებოდა ქალებისათვის ძირითადი უფლებების მოპოვებაზე, ამ მებრძოლ ქალებს სუფრაჟისტებს ეძახდნენ და ისინი ითხოვდნენ ხმის მიცემის, საკუთრების, განქორწინების უფლებებს, რაც ამ გადმოსახედიდან სრულიად მისაღებად ჟღერს, თუმცა იმ დროს ასე ბევრი არ ფიქრობდა. მაგალითად, მოწინააღმდეგეები ფიქრობდნენ, რომ ქალისათვის ხმის მიცემის უფლება გამოიწვევდა რადიკალიზმის ზრდას და მსოფლიო ყირაზე დადგებოდა. პირველი მსოფლიო ომის მსვლელობისას, ბევრმა სუფრაჟისტმა ომში წასული მამაკაცი ჩაანაცვლა სამსახურში, მათი კომპეტენტურობა კი საუკეთესო იარაღი აღმოჩნდა კითხვაზე, თუ რატომ უნდა ყოფილიყვნენ კაცები და ქალები თანასწორნი.

ქალის მიერ ხმის მიცემაზე შექმნილი კარიკატურა: “როცა ხმის მიცემისას მისის ჯონსმა გაიხსენა გამოსაცხობად ღუმელში შედგმული ნამცხვარი“. ანტი-სუფრაჟისტული კარიკატურა, 1908 წ.

მე-20 საუკუნის 60-იანი წლებიდან დაიწყეს ტერმინ “ფემინიზმის“ დამკვიდრება და მაშინ აგორდა ქალთა მოძრაობის ახალი ტალღა, კიდევ ერთმა ტალღამ მოიცვა დასავლური სამყარო 90-იან წლებში და ფემინისტების მთავარი საზრუნავი ისევ თანასწორობა იყო პოლიტიკურ, ეკონომიკურ თუ სოციალურ ასპექტებში.

ახლა ქალები საკმაოდ ძლიერები არიან. ამ წინადადების დაწერა სიტყვა “საკმაოდ“-ის გარეშეც შეიძლებოდა. ახლა მათ აქვთ უფლება, მიიღონ განათლება, მისცენ ხმა პერსონებს, რომლებიც ჩვენს ცხოვრებას უკეთესობისკენ შეცვლიან, ქალებს შეუძლიათ, მონაწილეობა სრულად მიიღონ პოლიტიკურ პროცესებში, თუმცა ფემინიზმს კიდევ დარჩა საბრძოლველი. გოგონათა სექსუალიზაცია, ოჯახური ძალადობა, სექსიზმი, სქესთა შორის არსებული სახელფასო სხვაობა ჩვენს დროში მთავარი თემებია, რომელზეც ეს მოძრაობა ფოკუსირდება.

Illustration by Tracy Grassel/The Telescope

ფემინისტები შიშობენ, რომ ბევრ მათ მხარდამჭერსაც კი არ ესმის ტრანსგენდერი ქალების პრობლემები. რომ გოგონებს დაბადებიდანვე ასწავლიან, სხეული სრულად დაფარონ ტანსაცმლით, სახლში გვიან არ დაბრუნდნენ, იგივე რაღაცებს კი ბიჭებს არ თხოვენ.

თანამედროვე ფემინიზმს პრობლემაც ბევრი აქვს. მას ადანაშაულებენ, რომ თანაბრად არ იცავს ქალებს განურჩევლად კანის ფერისა, სექსუალური ორიენტაციისა, კლასისა, და შეზღუდული თუ შეუზღუდავი შესაძლებლობებისა. მათთვის ხშირად ძნელია, ერთმანეთთან საერთო ენა იპოვონ, რაც პოლიტიკური პოლარიზაციით არის გამოწვეული. პრობლემა გახდა ფემინიზმის კომერციალიზაცია, როდესაც მის სიმბოლოებს და სლოგანებს კომერციული მიზნებით იყენებენ და მოახერხეს, ხალხის თვალში იგი გაეცვითათ.

ფოტო: Sarah Morris/Getty Images)

ფემინიზმის მთავარი პრობლემა მე მაინც მისი სტერეოტიპულობა მგონია. ალბათ ბევრ მკითხველს მოხვედრია თვალში, როდესაც ვინმე ფემინისტად პოზიციონირებს, როგორ ხშირად აჟღერებს იგი სტერეოტიპულ იდეებს და სხვადასხვა ფემინისტი აქტივისტებიც როგორ გვანან ერთმანეთს ამ კუთხით. მათ უყვართ განზოგადება და ყველა კაცის ერთ ქვაბში მოხარშვა, რაც მათი დიდი შეცდომაა. ხშირად მომისმენია მამაკაცებისგან, რომ საპირისპირო სქესის დარჩენა იმ ოთახში, სადაც ფემინისტური იდეების მატარებელი ქალ(ებ)ი არის, არაკომფორტული ან შეუძლებელია. ქართველ ფემინისტებს რაც შეეხებათ, მათი საყვარელი მაგალითია, ქართველ წყვილებს თუ როგორ ერჩივნათ, ბიჭი შესძენოდათ და არა გოგო. არა, (ქალ)ბატონებო, ეს მსოფლიო პრობლემაა.

თანამედროვე ფემინისტებს უნდა ახსოვდეთ, რომ ფემინიზმის იდეა თანაბარი უფლებების შექმნა და ბალანსია და არა ერთი კონკრეტული გენდერის უპირატესობა. ფემინიზმის ჯანმრთელი იდეებისა და თანაბარუფლებიანობის ხორცშესხმა თავისთავად მშვენიერი პერსპექტივაა, თუმცა 8 მილიარდი დედამიწელისთვის ამის პრაქტიკაში განხორციელებას ალბათ ასწლეულებიც დასჭირდება, მითუმეტეს, დღევანდელი პოლიტიკური სისტემების ავკარგიანობის გათვალისწინებით.

ავტორი: ლაშა ჩხაიძე