5 რამ, რაც ევროკავშირის შესახებ უნდა ვიცოდეთ

საქართველოსა და ევროკავშირის ურთიერთობა ყველაზე ერთ-ერთი განხილვადი და სენსიტიური თემაა  ჩვენი ქვეყნის მოსახლეობისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს მოსახლეობის 80% ზე მეტი  მხარს საქართველოს ევროპულ მომავალს უჭერს,  საზოგადოების დარჩენილი ნაწილისთვის დასავლეთთან ურთიერთობა ჯერ კიდევ მიუღებელია. ამის ერთ-ერთი მიზეზი ის დეზინფორმაცია და მითებია, რომელსაც პრორუსულად განწყობილი ძალები ავრცელებენ. მათი მიზანია საქართველო დასავლურ ორბიტას ჩამოაშორონ.  დეზინფორმაციის გავრცელებას და მის დაჯერებას ხელს უწყობს ისიც, რომ  მოსახლეობის უმეტესობა ნაკლებად ინფორმირებულია. მიუხედავად იმისა, რომ XXI  საუკუნეში ვცხოვრობთ, რომელიც ინტერნეტის და ციფრული ტექნოლოგიების ეპოქაა და თითქმის ყველა ადამიანს აქვს სმარტფონი და ინტერნეტი, მოქალაქეების გარკვეული ნაწილი მაინც არასანდო წყაროებითა და ინფორმაციით სარგებლობს. როგორც ამბობენ, ცოდნა ძალაა და  იმისთვის რომ შევძლოთ ევროკავშირის ჭეშმარიტი სახის დანახვა და ერთმანეთისგან გავარჩიოთ სიმართლე და დეზინფორმაცია, ამისათვის საჭიროა ცოტა უფრო სიღრმისეულად გავეცნოთ ევროკავშირის წარმოშობის ისტორიას, მის არსსა და მიზნებს. ასევე, მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ საქართველოსა და ევროკავშირის ურთიერთობის ეტაპები და ის პერსპექტივები და გეგმები, რომელიც ამ ორგანიზაციას აქვს ჩვენთან მიმართებაში. ევროინტეგრაციის პროცესში ძალიან მნიშვნელოვანია საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება, რათა მათ დაინახონ ის რეალური სარგებელი და პეესპექტივები,  რაც ევროკავშირს შეუძლია მოუტანოს საქართველოს და მის მოქალაქეებს.

ევროკავშირის შექმნის ისტორია და მიზნები

ევროკავშირი სათავეს იღებს ევროპის ქვანახშირისა და ფოლადის გაერთიანებისგან და ევროპის ეკონომიკური გაერთიანებებისგან, რომლებიც ექვსმა სახელმწიფომ შექმნა. (ბელგია,საფრანგეთი, გერმანია, იტალია, ლუქსემბურგი და ნიდერლანდები) მეოცე საუკუნეში ევროპამ ორი მსოფლიო ომი გადაიტანა, რამაც ყველა ქვეყანაში დატოვა ნეგატიური კვალი. გარდა იმისა, რომ ომს ათეულობით მილიონი ადამიანი ემსხვერპლა, განადგურდა ქალაქები, ეკონომიკა, კონტაქტები/ურთიერთობები. ევროპელმა ლიდერებმა დაიწყეს გზებისა და საშუალებების ძიება, მომავალში მშვიდობიანი თანაარსებობის გარანტიებისათვის. მათ გააცნობიერეს ერთიანობისა და მჭიდრო თანამშრომლობის აუცილებლობა და მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ ქვეყნებს შორის მშვიდობისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფა მხოლოდ ეკონომიკური და პოლიტიკური ინტეგრაციის შედეგად იყო შესაძლებელი.

1950 წელს საფრანგეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, რობერტ შუმანმა, წამოაყენა დასავლეთ ევროპის ქვანახშირისა და ფოლადის ინდუსტრიების ინტეგრაციის წინადადება, რამაც შედეგად გამოიღო 1952 წელს ევროპის ქვანახშირისა და ფოლადის თანამეგობრობის შექმნა. სწორედ ეს თანამეგობრობა არის დღევანდელი ევროკავშირის წინაპარი. იმ დროინდელი ომის შემდგომ პერიოდში ეს კავშირი ითვლებოდა მშვიდობის უზრუნველყოფის საშუალებად და მიზნად ისახავდა გამარჯვებულთა და დამარცხებულთა გაერთიანებას ინსტიტუციონალურ სტრუქტურებში, რომელიც მათ საშუალებას მისცემდა ეთანამშრომლათ როგორც თანასწორებს. ევროპის სახელმწიფოებმა შეძლეს გვერდი აევლოთ სერიოზული კრიზისებისა და დაბრკოლებებისათვის, შეენარჩუნებინათ იდეების ხელშეუხებლობა და ურღვევობა. ევროკავშირის ძირითადად მიღწევად უნდა ჩაითვალოს ხანგრძლივი მშვიდობის უზრუნველყოფა წევრ სახელმწიფოებს შორის, რომლებიც მანამდე ჩათრეულნი იყვნენ სხვადასხვა შეიარაღებულ კონფლიქტში და ასევე, დემოკრატიული თანხმობა, რომლის მეშვეობითაც ხორციელდება საერთო მიზნები. ევროკავშირი უნიკალური გაერთიანებაა, რომელიც 70 წელზე მეტია უწყვეტად ვითარდება და როგორც 27 დემოკრატიული სახელმწიფოს პოლიტიკური და ეკონომიკური გაერთიანება, უზრუნველყოფს 446 მილიონზე მეტი მოქალაქისთვის უფრო სამართლიანი და უსაფრთხო გარემოს შექმნას.

ევროკავშირის ღირებულებები

ევროკავშირის შესახებ ხელშეკრულების მე-2 მუხლით განსაზღვრულია ის ღირებულებები, რომლებზეც არის დაფუძნებული ორგანიზაცია. კერძოდ: ადამიანის ღირსების პატივისცემა, თავისუფლება, დემოკრატია, თანასწორობა, სამართლის უზენაესობა, ადამიანის უფლებების მათ შორის, უმცირესობათა უფლებების დაცვა, პლურალიზმი, დისკრიმინაციის დაუშვებლობა, შემწყნარებლობა, სამართლიანობა, სოლიდარობა, ქალთა და მამაკაცთა თანასწორობა. გარდა ამისა, ხელშეკრულების მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტში აღნიშნულია წევრი სახელმწიფოების ეროვნული იდენტობის პატივისცემის აუცილებლობა.

ევროკავშირში გაწევრიანება

ევროკავშირის გაფართოებამ ხელი შეუწყო ევროპაში დემოკრატიისა და უსაფრთხოების განმტკიცებასა და სტაბილიზებას და გააძლიერა კონტინენტის პოტენციალი ვაჭრობისა და ეკონომიკური ზრდის თვალსაზრისით. ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ განაცხადის შეტანა შეუძლიათ იმ ევროპულ სახელმწიფოებს, რომლებიც პატივს სცემენ და მხარს უჭერენ ევროკავშირის შესახებ ხელშეკრულების მე-2 მუხლში ჩამოთვლილ ღირებულებებს.(იხილეთ ზემოთ) აღნიშნული მუხლის დებულება მოიცავს ევროპულ კავშირში გაწევრიანების როგორც გეოგრაფიულ, ასევე პოლიტიკურ კრიტერიუმებს. ევროკავშირის მიზნები დეკლარირებულია ევროკავშირის შესახებ ხელშეკრულების მე-3 მუხლში, რომლის თანახმადაც, ევროკავშირი მიზნად ისახავს მშვიდობას, კავშირის ღირებულებებისა და წევრი სახელმწიფოების ხალხთა კეთილდღეობის ხელშეწყობას. ხელშეკრულების თანახმად, კეთილდღეობა გულისხმობს: ეკონომიკის ზრდას, ფასების სტაბილურობას, სოციალურ საბაზრო ეკონომიკას, შიდა ბაზრის შექმნას, გარემოს დაცვას, სოციალური სამართლიანობისა და კულტურული მრავალფეროვნების უზრუნველყოფას, ასევე, თავისუფლების, უსაფრთხოებისა და მართლმსაჯულების სივრცის შექმნას და ა. შ.

1993 წელს, კოპენჰაგენის სამიტზე, მას შემდეგ რაც კომუნისტური რეჟიმის მქონე ქვეყნებმა ევროკავშირში გაწევრიანების სურვილი გამოთქვეს, ევროპულმა საბჭომ შეიმუშავა სამი კრიტერიუმი, ესენია: პოლიტიკური- სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს სტაბილური ინსტიტუტები, რომლებიც უზრუნველყოფენ ქვეყანაში დემოკრატიისა და კანონის უზენაესობის არსებობას და ადამიანის უფლებების და უმცირესობათა უფლებების დაცვას; ეკონომიკური – სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს მოქმედი საბაზრო ეკონომიკა და უნარი, გაუძლოს ევროკავშირის ბაზარზე არსებულ კონკურენციას და ბაზრის წესებს; სამართლებრივი – სახელმწიფო იღებს ევროკავშირში დაწესებულ კანონებსა და პრაქტიკას, კონკრეტულად კი, პოლიტიკური, ეკონომიკური და სავალუტო კავშირის ძირითად მიზნებს.

ნებისმიერი ახალი წევრის მიღებასთან დაკავშირებული ხელშეკრულება საჭიროებს ყველა წევრი სახელმწიფოს მიერ ერთსულოვან დამტკიცებას. ევროკავშირი გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკება იმართება ყოველ კანდიდატ ქვეყანასა და ევროკომისიას შორის, რომელიც ევროკავშირს წარმოადგენს. მოლაპარაკებების პროცესში გაწევრიანების კანდიდატი ქვეყანა იღებს ფინანსურ დახმარებას ევროკავშირისგან, რაც უადვილებს მათ, ეკონომიკურად დაეწიონ ევროკავშირის ქვეყნებს.

ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმება

ევროკავშირთან ასოცირების შესახებ შეთანხმება არის ხელშეკრულება ევროკავშირსა და და არაწევრ სახელმწიფოს შორის, რომელიც მათ შორის თანამშრომლობის სტრუქტურას ქმნის. შეთანხმებაში დეტალურადაა გაწერილი ქვეყნის ევროპული სტანდარტით განვითარების ერთიანი გეგმა. შეთანხმების არეალი მოიცავს პოლიტიკის, ვაჭრობის, სოციალური საკითხების განვითარებას, კულტურისა და უსაფრთხოების სფეროებს. ასოცირების შესახებ შეთანხმება ჩვენი ქვეყნისთვის  არის საქართველოს ევროკავშირთან დაახლოების სამოქმედო გეგმა, რომელიც ქვეყნის პოლიტიკური, სოციალური და ეკონომიკური ცხოვრების თითქმის ყველა სფეროს მოიცავს. ის აგრეთვე, მოიცავს ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის სივრცის კომპონენტს.

საქართველო – ევროკავშირის ურთიერთობები

დღესდღეობით ევროკავშირი საქართველოს ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორია და ყოველწლიურად საქართველოსთვის ტექნიკური და ფინანსური დახმარების სახით საშუალოდ 100 მლნ ევროზე მეტ თანხას გამოყოფს. საქართველოსა და ევროგაერთიანების ურთიერთობა 1992 წლიდან იწყება, მას შემდეგ, რაც საქართველო დამოუკიდებელ სახელწიფოდ ცნო და მასთან აქტიური თანამშრომლობა დაიწყო. ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების წარმომადგენლებმა. 1996 წლის  22 აპრილს, ლუქსემბურგში, ევროკომისიის პრეზიდენტმა და საქართველოს პრეზიდენტმა ხელი მოაწერეს საქართველოსა და ევროკავშირის შორის პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შეთანხმებას, რომელიც 1999 წელს შევიდა ძალაში. შეთანხმება დაიდო 10 წლის ვადით, ვადის ამოწურვის შემდეგ კი, ავტომატურად გაგრძელდებოდა ყოველ წელს, თუ რომელიმე მხარე საწინააღმდეგო პოზიციას არ დააფიქსირებდა. შეთანხმება მოიცავდა მრავალ სფეროს, სადაც მხარეები იღებდნენ ვალდებულებას, ერთობლივად ემუშავათ გარკვეული პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური მიზნების მისაღწევად. თავდაპირველად, პარტნიორობა ძირითადად ჰუმანიტარული და ტექნიკური დახმარების კუთხით წარიმართა, თუმცა მოგვიანებით თანამშრომლობა გაღრმავდა და დღეს საქართველო ევროკავშირის ასოცირებული ქვეყანაა, რომელსაც ევროკავშირის ბაზარზე აქვს შეუზღუდავი წვდომა და რომლის მოქალაქეებიც ევროკავშირის/შენგენის ზონის ქვეყნებთან უვიზო მიმოსვლით სარგებლობენ. ასოცირების შესახებ შეთანხმების მომზადებაზე საქართველომ და ევროკავშირმა მუშაობა 2010 წლის ივლისში დაიწყეს.  2011 წელს, მოსალაპარაკებელ საკითხებს ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ (DCFTA) ნაწილიც დაემატა. დოკუმენტში საუბარია იმ სავალდებულო რეფორმებზე, რომელიც ქვეყანაში მშვიდობისა და სტაბილურობის მომტანია (ადამიანის უფლებები, კანონის უზენაესობა, კორუფციასა და ტრანსნაციონალური ორგანიზებული დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლა და სხვა), შეთანხმების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პუნქტი – ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცეა (DCFTA), რომლის შედეგად, საქართველოში წარმოებული პროდუქციისა და მომსახურების სექტორისათვის ევროკავშირის ბაზარი გაიხსნა. შეთანხმების მამოძრავებელი ძალაა ევროკავშირსა და საქართველოს შორის მჭიდრო ურთიერთობის დამყარების სურვილი, რომელიც დაფუძნებულია მათ შორის არსებულ ისტორიულ კავშირებზე და საერთო ფასეულობებზე.

ევროკავშირსა და საქართველოს შორის თანამშრომლობა მეოთხედ საუკუნეზე მეტს ითვლის და დღეს, ჩვენ უფრო ახლოს ვართ ევროკავშირთან, ვიდრე ოდესმე. შესაბამისად, განსაკუთრებით ამ პოლიტიკურ მომენტში დიდ მნიშვნელობას იძენს ჩვენი საზოგადოების სწორი ინფორმირებულობა, პრინციპული დამოკიდებულება და მტკიცე არჩევანი ევროინტეგრაციასთან მიმართებაში, რის მისაღწევადაც უკიდურესად მნიშვნელოვანია, ვენდოთ ინფორმაციის სანდო გამავრცელებლებს, კარგი რეპუტაციის მედია–საშუალებებს და ექსპერტებს.

ავტორი: ლიკა თურქაძე

მომზადებულია პროექტის “მეტი მედია განათლება – ნაკლები სივრცე ფეიკ-ნიუსებისა და დეზინფორმაციისთვის” ფარგლებში.