23 თებერვალს რუსეთი და ყოფილი სსრკ-ს ზოგიერთი ქვეყანა „სამშობლოს დამცველის“ დღეს აღნიშნავს. ამ დღეს ადრე „წითელი არმიის“ მოგვიანებით კი „საბჭოთა არმიის“ დღეს უწოდებდნენ. საზოგადოების დიდმა ნაწილმა არ იცის, რატომ მაინცდამაინც 23 თებერვალი და სინამდვილეში რა მოხდა 103 წლის წინ.
მათ, ვინც საბჭოთა პერიოდში სწავლობდა სკოლასა და უნივერსიტეტში, პატარა ასაკიდან ესმოდათ, რომ 1918 წლის 23 თებერვალს წითელმა არმიამ პირველი გმირული გამარჯვება მოიპოვა. კერძოდ, ნარვასთან და ფსკოვთან გერმანელები სასტიკად დაამარცხა. მაგრამ ამ გამარჯვების შესახებ ინფორმაციის მისაღებად ამაოდ დაუწყებთ ძებნას ისტორიულ ქრონიკებსა და არქივებში დაცულ თანამედროვეთა მოგონებებს. უფრო მეტიც, იმ დღეებში ვლადიმირ ლენინი „პრავდაში“ წერდა რუსული პოლკების მტკივნეულად სამარცხვინო უარის თქმის შესახებ, დაეცვათ ნარვას ფრონტი. ლენინი წერდა 23 თებერვალს წითელი არმიის გაქცევაზე, ქაოსზე, უმწეობასა და უსუსურობაზე.
რა მოხდა სინამდვილეში: 1918 წლის 18 თებერვალს გერმანელებმა ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე დაიპყრეს დვინსკი, 20 თებერვალს მინსკი, 21 თებერვალს პოლოცკი, მოგვიანებით ბრძოლის გარეშე დაიკავეს ფსკოვი, სადაც მდებარეობდა ჩრდილოეთის ფრონტის შტაბი და ნარვა. გერმანული ჯარები მცირე რაზმებით მიიწევდნენ წინ. მაგალითად დვინსკი თავად ბოლშევიკების აღიარების თანახმად აიღო ერთმა გერმანულმა ოცეულმა, ხოლო ლუცინი მცირე ესკადრონმა. ”ჯარი გაიქცა და ყველაფერი მიატოვა” – აღშფოთებული იყო ბოლშევიკების მთავარსარდალი ნიკოლაი კრილენკო, მაგრამ მეთაურები რიგით ჯარისკაცებზე ნაკლებად არ გარბოდნენ. საზღვაო საქმეთა სახალხო კომისარი პაველ დიბენკო, რომელსაც თავისი მეზღვაურებით ნარვა უნდა დაეცვა, გერმანელების მოახლოებისთანავე ჯავშან-მატარებლით გაიქცა.
ასეთი მიდიოდა საქმეები ფრონტზე. არც პოლიტიკური ვითარება იყო უკეთესი. 23 თებერვალს, დილით, გერმანელებმა ულტიმატუმი წამოაყენეს და საბჭოთა მთავრობას 48 საათი მისცეს ფიქრისთვის. ბოლშევიკებს, სხვათა შორის, უნდა ეღიარებინათ ბალტიის ქვეყნების, ფინეთისა და უკრაინის დამოუკიდებლობა, განეიარაღებინათ მათი ფლოტი ბალტიისპირეთსა და შავ ზღვებში, მიეცათ გერმანისთვის უფლება გაეტანა უბაჟოდ რკინის მადანი და სხვა ნედლეული. ეღიარებინათ წამგებიანი, 1904 წლის რუსეთ-გერმანიის სავაჭრო ხელშეკრულება. ამის მიუხედავად, ლენინი მოითხოვდა ყველა ამ პირობის მიღებას, მხოლოდ ამ გზით შეეძლო მას ძალაუფლების შენარჩუნება. ცენტრალური კომიტეტის ყველა წევრი მას მხარს არ უჭერდა, მაგრამ ლენინი გადადგომით იმუქრებოდა – და ბოლოს მან გაიმარჯვა. საბჭოთა მთავრობამ ბრესტის ზავის დამამცირებელი პირობების მიღებით ფაქტობრივად კაპიტულაცია გამოაცხადა გერმანიიის წინაშე.
სადაც არის სტალინი – იქ არის გამარჯვება.
მოგვიანებით საბჭოთა მთავრობამ გადაწყვიტა შეეცვალა ისტორიის მისთვის უსიამოვნო ფურცლები.
თავდაპირველად, გამარჯვებებზე არავინ საუბრობდა. როდესაც რევოლუციური სამხედრო საბჭოს თავმჯდომარემ, ტროცკიმ სწორედ 23 თებერვალს გადაწყვიტა წითელი არმიის დღესასწაულის დაწესება და პირველი აღლუმის ჩატარება წითელ მოედანზე. მან განაცხადა, რომ დღესასწაული დროში ემთხვეოდა სახალხო კომისართა საბჭოს განკარგულებას წითელი არმიის შექმნის შესახებ, მიუხედავად იმისა, რომ დეკრეტს ფაქტიურად ხელი 15 იანვარს მოეწერა. 1935 წელს, როდესაც ტროცკის, როგორც წითელი არმიის შემქმნელს, აღარავინ ახსნებდა, კლიმ ვოროშილოვი ამბობდა, რომ თარიღი 23 თებერვლი “საკმაოდ შემთხვევითი და ძნელად ახსნადი ხასიათისა იყო”. მაგრამ მათ გადაწყვიტეს სადღესასწაულო თარიღის შენარჩუნება.
1938 წელს სტალინის ბრძანებით დაწერილ და მის მიერ შესწორებულ “ყოვლისმომცველი კომუნისტური პარტიის (ბოლშევიკების) ისტორიის მოკლე მიმოხილვაში” უკვე ნათქვამი იყო: “წითელმა არმიამ ნარვასთან და ფსკოვთან ახლოს უკუაგდო გერმანელი ოკუპანტები“.
1942 წელს, ომის დროს, ფორმულირება კიდევ უფრო განმტკიცდა: განუსაზღვრელი “გადამწყვეტი უკუგდების” ნაცვლად, “სრულიად დამარცხებული გერმანული ჯარი” გამოჩნდა. მითმა მიიღო თავისი განმტკიცება. ლენინის აზრით, მარცხი გამარჯვებად იქცა. მართალია, ხრუშჩოვის დათბობის დროს, ნარვასთან გამარჯვების ბრძოლები აღარ იყო ნახსენები სკკპ- ს ისტორიის ახალ ინტერპრეტაციაში და “სრულიად დამარცხებული დამპყრობლები” ასევე გაქრა ოფიციალური ისტორიოგრაფიიდან, მაგრამ “სერიოზული მარცხი”, რომელიც წითელმა არმიამ „მიაყენა“ ფსკოვის მახლობლად “უფრო მრავალრიცხოვან მტრის ძალებს” დარჩა.
მომზადებულია ”დოიჩე ველეს” მასალაზე დაყრდნობით.
Loading ...