ჰამასი, ფათაჰი და ახალი ომი – ლაშა ჩხაიძის რუბრიკა

ბოლო დღეების მთავარი თემა ისრაელის წინააღმდეგ წამოწყებული ომია. ჰამასი, რომელიც შეიარაღებულ წინააღმდეგობას უწევს ისრაელს, აშშ-ისა და ევროკავშირის მიერ ტერორისტულ ორგანიზაციადაა შერაცხული. 2021 წელს ჰამასისა და ისრაელის კონფლიქტი ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებით დასრულდა. ჰამასმა ღაზას სექტორის მართვა 2006 წლის შემდეგ აიღო ხელში, როდესაც მან ფათაჰი დაამარცხა არჩევნებში.

ჰამასი სამხედრო დაჯგუფებაა და პალესტინის ტერიტორიაზე მოქმედებს, ისევე, როგორც მეორე დაჯგუფება, ფათაჰი. ახლა ჰამასი ორ მილიონიან ღაზას სექტორს მართავს და მას იცნობენ, როგორც ისრაელის წინააღმდეგ მოქმედ შეიარაღებულ ორგანიზაციას. ირანი რომ ამ ტერორისტულ ორგანიზაციას მხარს უჭერს და ამარაგებს, ეს საყოველთაოდ ცნობილი ამბავია, ასევე არსებობს მოსაზრება, რომ თურქეთიც მასპინძლობს ხოლმე ჰამასის ზოგიერთ ლიდერს. მეორე პარტია, ფათაჰი, ასევე ცნობილი, როგორც პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაცია, მართავს დასავლეთ სანაპიროს და არ არის რადიკალური ნაბიჯების მომხრე. ღაზას სექტორში მეტად არასტაბილური გარემოა, რასაც იწვევს ისრაელი, ჰამასის მტრული დამოკიდებულება და განხეთქილება პალესტინელ ლიდერებს შორის.

ჰამასი, იგივე “ისლამური წინააღმდეგობის მოძრაობა“, იგივე “ჰარაკატ ალ-მუქავამა ალ-ისლამია“ შეიხმა აჰმედ იასინმა დააარსა. იგი ქადაგებდა ღაზაში და დასავლეთ სანაპიროზე იმ დროს, როცა ეს ტერიტორია ისრაელს ჰქონდა ოკუპირებული 1967 წლის ექვსდღიანი ომის შემდეგ. 1987 წელს პალესტინელები აჯანყდნენ ისრაელის ოკუპაციის წინააღმდეგ და მალევე იასინმა ორგანიზაცია ჰამასი დააფუძნა. 2004 წელს ჰამასის დამფუძნებელი იასინი ისრაელის სამხედროებმა მოკლეს. ორგანიზაციის ძირითად პოლიტიკას განსაზღვრავს პოლიტბიურო, რომლის წევრებიც დევნილობაში არიან. ამჟამად ჰამასის პოლიტიკური ლიდერია ისმაილ ჰანიე. 2020 წლიდან ჰანიე ყატარში, დოჰაში ცხოვრობს, რადგან, როგორც ამბობენ, ეგვიპტის ხელისუფლება მის ღაზას სექტორში შესვლას და გამოსვლას ბლოკავს. დოჰამდე ჰამასის ლიდერშიპი სირიაში ცხოვრობდა. ეგვიპტემ და ისრაელმა 2006 წლიდან თითქმის დახურეს საზღვარი და გაართულეს ღაზას სექტორიდან ხალხისა და საქონლის შესვლა-გამოსვლის საკითხი, რამაც სიტუაცია ამ ტერიტორიაზე ძალიან დაამძიმა.ამ ორმა ქვეყანამ ფაქტიურად ბლოკადა მოაწყო, ღაზას სექტორი დანარჩენ სამყაროს მოწყვიტა და მილიონზე მეტი პალესტინელი საერთაშორისო დახმარებების იმედად დატოვა.

თურქეთის დეკლარირებული პოზიციაა, რომ ის ჰამასს მხოლოდ პოლიტიკურად ეხმარება, თუმცა, მას შემდეგ, რაც ერდოღანი ძალაუფლების სათავეში მოვიდა(აქედან კი 20  წელზე მეტია გასული), დასავლეთში საფუძვლიანად ეჭვობენ, რომ თურქეთი ჰამასს უფრო მეტადაც ეხმარება, ვიდრე ამას პოლიტიკური მხარდაჭერა ითვალისწინებს. ორგანიზაციას ეხმარება ყატარი, სირია და ლიბანის შიიტური ისლამური დაჯგუფება ჰეზბოლა. ჰამასის მთავარი მხარდამჭერი კი ირანია, რომლის დახმარება ფინანსურიცაა, იარაღის გადაცემასაც მოიცავს და იარაღის მოხმარების სწავლებასაც.

2005 წელს ისრაელმა ღაზადან არმია გაიყვანა და მომდევნო წელს ჩატარებულ არჩევნებში ჰამასმა უმრავლესობა გაინაღდა, რის საფუძველზეც მთავრობა ჩამოაყალიბა. როგორც უკვე ითქვა, დასავლეთ სანაპიროზე ფათაჰმა დაამყარა კონტროლი. ღაზაში ერთმანეთს შეებნენ ჰამასისა და ფათაჰის სამხედრო ჯგუფები და ამ ბრძოლაში გამარჯვებული ჰამასი გამოვიდა, საბოლოოდ კი პალესტინური ტერიტორია ორად გაიყო.

2021 წლის მაისში დაძაბულობას იერუსალიმში ებრაელებსა და პალესტინელებს შორის ჰამასის მიერ რაკეტების ისრაელის მიმართულებით სროლა მოყვა. 11 დღიანი კონფლიქტისას ჰამასმა და პალესტინის ისლამურმა ჯიჰადმა 4000-ზე მეტი რაკეტა ისროლა ღაზადან, რასაც 10 ებრაელის სიკვდილი და 300-ზე მეტი მოქალაქის დაჭრა მოჰყვა. ისრაელის საპასუხო საჰაერო თავდასხმებმა  დიდი ზიანი მიაყენა სექტორს და 200-ზე მეტი მშვიდობიანი პალესტინელი იმსხვერპლა. კონფლიქტი აშშ-ისა და ეგვიპტის ჩარევით ამოიწურა.

2023 წლის 7 ოქტომბერს, გამთენიისას, ჰამასმა და პალესტინის ისლამურმა ჯიჰადმა ათასობით რაკეტა ესროლა ისრაელს, სამხედრო დაჯგუფებებმა სროლით გადალახეს საზღვარი, აიყვანეს მძევლები და ასევე შეეცადნენ ნავების გამოყენებით, ზღვით შესულიყვნენ ისრაელის ტერიტორიაზე.

სპეცსამსახურების კატასტროფული ჩავარდნა – ასე აფასებენ ექსპერტები ისრაელის დაზვერვის ღვაწლს. ისრაელის პრემიერ მინისტრმა, ბენიამინ ნათანიაჰუმ განაცხადა, რომ ქვეყანა ომშია და დაიმუქრა, პალესტინა ამის გამო მძიმე ფასს გადაიხდისო. ცეცხლის ქვეშ მოხვდა სამხრეთ ისრაელში ცეკვის ფესტივალზე მყოფი ახალგაზრდობა, რამაც დიდი მსხვერპლი გამოიწვია.

ისრაელმა რეზერვისტები გამოიძახა და საპასუხო საჰაერო იერიში განახორციელა ღაზას სექტორზე. ნათანიაჰუმ პალესტინელებს მოუწოდა, ღაზადან წავიდნენ, თუმცა, ეს ფაქტიურად შეუძლებელია ჩაკეტილი საზღვრების გამო.

ომის დაწყების საფუძველი ჯერჯერობით ოფიციალურად უცნობია, თუმცა საუბრობენ, რომ თვეების განმავლობაში არსებობდა დაძაბულობა ისრაელის არმიასა და პალესტინელებს შორის დასავლეთ სანაპიროზე. ჰამასს ეს ოპერაცია თვეების წინ უნდა დაეგეგმა და ამიტომ თავსატეხად რჩება კითხვა, როგორ გამოეპარა მსგავსი მასშტაბის ოპერაცია ისრაელის სპეცსამსახურებს, რადგან ცნობილია, რომ ისრაელი ინტენსიურად აკვირდება ღაზას სექტორს. ეს დაკვირვება ვრცელდება ნებისმიერი სახის აქტიურობაზე, კომუნიკაციაზე, ჩვეულებრივი დღის რეჟიმზე, დაკვირვებისთვის გამოიყენება დრონები, რომლებიც დაფრინავენ ღაზას სექტორზე და ადამიანები, ანუ ინფორმატორები.

სპეცსამსახურების ჩავარდნამ უკვე უზარმაზარი გავლენა მოახდინა ისრაელის მოქალაქეებზე და მათ მთავრობის მიმართ რწმენა შეურყია. მათი უმრავლესობა კითხულობს, სად იყო ამ დროს თავდაცვის სამინისტრო, პოლიცია და უშიშროება.

ავტორი: ლაშა ჩხაიძე