როგორ გავიზომოთ წნევა სწორად და რა დაგვეხმარება მაღალი არტერიული წნევის დაწევაში

მაღალი   (ჰიპერტენზია) არის სისხლის ძალა, რომელიც აწვება არტერიის კედლებს. გულიდან სისხლის ნაკადის გამოტყორცნისას ვიწრო არტერიები ქმნის წინააღმდეგობას.

რაც უფრო ვიწროა არტერიები, მით მეტია წინააღმდეგობა და შესაბამისად, უფრო მაღალია  . დღის განმავლობაში   ხან იმატებს, ხან კი იკლებს, თუმცა დროთა განმავლობაში  მაღალი   აზიანებს არტერიებს და შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული გართულებები.

გულის ყოველი შეკუმშვისას არტერიებში სისხლის ახალი ტალღა გადაიტყორცნება. შეკუმშვის მომენტში   ყველაზე მაღალ მაჩვენებელს აღწევს – მას სისტოლური წნევა ეწოდება (ე. წ. ზედა წნევა), – მოდუნების მომენტში, გულის ცემას შორის, კი ყველაზე დაბალს – ეს დიასტოლური წნევაა (ე.წ. ქვედა წნევა).    იზომება ვერცხლისწყლის მილიმეტრებში (mmHg). მაგალითად, 120`70 mmHg ნიშნავს რომ სისტოლური წნევა 120 მმ-ია,  ხოლო დიასტოლური – 70მმ.

ზოგადად, მაღალ   მიიჩნევა, თუკი   ზედა მაჩვენებელი მუდმივად 130 mmHg-ზე მაღალია, ხოლო ქვედა – 80 mmHg-ზე მაღალი.

იმისთვის, რომ დაისვას არტერიული ჰიპერტენზიის დიაგნოზი მნიშვნელოვანია წნევის გაზომვის დროს დავიცვათ გარკვეული წესები, კერძოდ:

• არტერიული წნევის გაზომვის წინ, ნახევარი საათით ადრე, არ ივარჯიშოთ, არ მიიღოთ საკვები, ყავა და კოფეინის შემცველი სხვა სასმელები, ალკოჰოლი და ნიკოტინი.
• ეცადეთ, სავსე არ გქონდეთ ნაწლავები და შარდის ბუშტი.
• დაჯექით სკამზე კომფორტულ და მშვიდ გარემოში. მიეყრდენით საზურგეს და არ გადააჯვარედინოთ ფეხები.
• არ ილაპარაკოთ ხუთი წუთი წნევის გაზომვამდე, არც უშუალოდ გაზომვის დროს.
• გაითავისუფლეთ მკლავი, რათა დაიმაგროთ მანჟეტი – ის შიშველ კანზე უნდა გაიკეთოთ და არა ტანსაცმელზე.
• მანჟეტი კარგად უნდა იყოს შეკრული, არც ზედმეტად მჭიდროდ მოიჭიროთ და არც ხალვათად.
• წნევის საზომი აპარატის მანჟეტი მოთავსებული უნდა იყოს მკლავზე, გულის დონეზე. ამისთვის კი სასურველია ხელი დაააყრდნოთ მაგიდას.
• წნევა გაიზომეთ 1-2-წუთიანი ინტერვალით ორჯერ. თუკი განსხვავებული მაჩვენებელი დაფიქსირდა, გამოვთვლეთ ორივე გაზომვით მიღებული შედეგის საშუალო მაჩვენებელი.

თუ ვერ ახერხებთ წნევის გაზომვას სახლის  პირობებში, გამოიძახეთ სასწრაფო სამედიცინო დახმარების ეკიპაჟი ან მიმართეთ ექიმს. ექიმები ყველა პირობის დაცვით გაგიზომავენ წნევას და დაგისვამენ ჰიპერტენზიის დიაგნოზს.

როგორ დავწიოთ მაღალი არტერიული წნევა?

გარდა წნევის სწორად გაზომვისა, მნიშვნელოვანია მაღალი არტერიული წნევის დროული დაწევაც სახლის პირობებში. ამისთვის შესაძლებელია: მიიღოთ, სულ მცირე, თხუთმეტწუთიანი თბილი აბაზანა ან შხაპი და გააკეთოთ სუნთქვითი ვარჯიში – მუცლით ღრმად ჩაისუნთქეთ, დაახლოებით ორი წამით შეიკავეთ სუნთქვა, მერე ნელა ამოისუნთქეთ. გაიმეორეთ რამდენჯერმე.

თუმცა, მაღალი არტერიული წნევის დაწევისა და რეგულირებისთვის საჭიროა გრძელვადიანი მკურნალობა, რაც, ერთი მხრივ, მოიცავს ცხოვრების წესის ცვლილებას, მეორე მხრივ კი – მედიკამენტოზურ მკურნალობას.

ცხოვრების წესის ცვლილება მოიაზრებს ჯანსაღა კვებასა და ფიზიკურ დატვირთვას.

ჯანსაღი კვებისას სასურველია ბოსტნეულის, ხილის, მთლიანი მარცვლეულის, ნაკლებცხიმიანი და უცხიმო რძის ნაწარმის, თევზის, ფრინველის ხორცის, ლობიოს, თხილეულის, მცენარეული ზეთების, კალიუმით, კალციუმით, მაგნიუმით და ცილით მდიდარი საკვების მიღება და ამასთან, ნაჯერი ცხიმებით, შაქრით დამტკბარი სასმელების, ტკბილეულის და ნატრიუმის შეზღუდვა.

წნევის დაწევისა და რეგულირებისთვის მნიშვნელოვანია ასევე რეგულარული ფიზიკური დატვირთვა, მაგალითად, აერობული ვარჯიში – სწრაფი სიარული, სირბილი, ველოსიპედით სიარული, სახტუნაოთი ხტუნვა, ცურვა და ა.შ.

რაც შეეხება წნევის დასაწევად და დასარეგულირებლად მედიკამენტოზურ მკურნალობას, მედიკამენტების დანიშვნამდე ექიმი ითვალისწინებს პაციენტის ჯანმრთელობის საერთო მდგომარეობას, გადატანილ დაავადებებს და გულისა და თირკმელების მდგომარეობას.

მაღალი არტერიული წნევის სამართავად ექიმმა შესაძლოა დაგინიშნოთ  ორი ან მეტი მედიკამენტი.

არტერიული წნევის მარეგულირებელ მედიკამენტებს მიეკუთვნება:

• ანგიოტენზინგარდამქმნელი ფერმენტის (აგფ) ინჰიბიტორები, რომლებიც ხელს უშლის სისხლძარღვების შევიწროებას. ასეთი მედიკამენტია, მაგალითად, კაპტოპრილი;
• ანგიოტენზინ-II რეცეპტორების ბლოკატორები – გამოიყენება სისხლძარღვების შევიწროების თავიდან ასაცილებლად.
• კალციუმის არხის ბლოკატორები – თავიდან გვაცილებს კალციუმის შეღწევას გულისა და სისხლძარღვების კუნთოვან უჯრედებში, რაც სისხლძარღვებს მოდუნების საშუალებას აძლევს.
• დიურეტიკები, შარდმდენები – ორგანიზმიდან გამოდევნის ჭარბ წყალსა და ნატრიუმს (მარილს), რაც სისხლში სითხის ოდენობას ამცირებს. ხშირად შარდმდენი წნევის დამწევი წამლის ერთ-ერთი კომპონენტია.

ბეტა-ბლოკერები – ამცირებს გულისცემის სიხშირეს და ძალას. შედეგად გული ნაკლებ სისხლს გადატუმბავს სისხლძარღვებში.