კარტოფილი, ზეითუნის ზეთი, ყავა – რომელი პროდუქტები გაძვირდა კლიმატის ცვლილების გამო?

ევროპისა და მსოფლიოს მასშტაბით ბოლო წლებში სურსათის ფასები მკვეთრად მატულობს, რაზეც წარმოების გაზრდილი ხარჯები და მიმდინარე გეოპოლიტიკური კონფლიქტები მოქმედებს, თუმცა, Environmental Research Letters-ში გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, ფასების ზრდაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ამინდის ექსტრემალური პირობებიც.

მკვლევართა ჯგუფმა 18 ქვეყნის მასშტაბით 16 ისეთი საკვები პროდუქტი გამოავლინა, რომლებიც 2022-2024 წლებში უპრეცედენტო სიცხის, გვალვისა და წვიმიანობის გამო, ყველაზე მეტად გაძვირდა.

საქმე ისაა, რომ 2024 წელი პლანეტისთვის რეკორდულად ცხელი იყო, როცა გლობალურმა საშუალო ტემპერატურამ პირველად გადააჭარბა პრეინდუსტრიული პერიოდის საშუალო მაჩვენებელს 15℃-ით. საპირისპიროდ, უპრეცედენტოდ ძლიერი წვიმა და წყალდიდობები ფიქსირდებოდა დიდ ბრიტანეთში, პაკისტანსა და ავსტრალიაში. სწორედ ამინდის ეს პირობები აძვირებს საკვებ პროდუქტებს. მაგალითად, ექსტრემალურ ამინდს ნათესების განადგურება შეუძლია, რაც მოსავლიანობას მნიშვნელოვნად აფერხებს.

კვლევის თანახმად, 2024 წლის იანვრიდან თებერვლამდე დიდ ბრიტანეთში კარტოფილის ფასი 22%-ით გაიზარდა, რაც მკვეთრად წვიმიანი სეზონით იყო განპირობებული. გასული წელი დიდი ბრიტანეთის სოფლის მეურნეობის სექტორისთვის ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე იყო. მეცნიერების შეფასებით, უპრეცედენტო ნალექის ალბათობა აქ კლიმატის ცვლილების შედეგად 10-ჯერ გაიზარდა. მანამდე, 2022 წელს, ქვეყანაში ექსტრემალური სიცხის ტალღაც დაფიქსირდა, როდესაც ტემპერატურამ 40℃-ს პირველად მიაღწია. 2025 წელს კი ბრიტანეთს რეკორდულად თბილი გაზაფხული ჰქონდა.

ამასთან, 2024 წლის იანვარში, იტალიასა და ესპანეთში ზეითუნის ზეთზე ფასი წლიურად 50%-ით გაიზარდა, რასაც წინ უსწრებდა მწვავე გვალვა 2023 და 2022 წლებში. ცხელი და მშრალი ამინდის გამო, ესპანეთში, რომელიც მსოფლიო მარაგების 40%-ზეა პასუხისმგებელი, ზეითუნის ზეთის წარმოება 2022 წელს 50%-ით შემცირდა. მაღალმა ტემპერატურამ ზეთისხილის ხეები ყვავილობის პერიოდში გაანადგურა, გადარჩენილ მცენარეებზე კი ნაყოფი ნორმაზე მცირე ზომის გაიზარდა.

ექსტრემალურმა ამინდმა საკვების წარმოებაზე გავლენა იქონია ევროპის მიღმა ქვეყნებშიც. მაგალითად, უპრეცედენტო ტემპერატურები დაფიქსირდა სამხრეთ კორეის, ჩინეთისა და ინდოეთის სხვადასხვა რეგიონში, რამაც საგრძნობლად გააძვირა კორეული კომბოსტო და იაპონური ბრინჯი. ბოსტნეულის წარმოების ფასები 80%-ით გაიზარდა აშშ-შიც, სადაც ამ პროდუქციის მთავარ მწარმოებელ შტატ კალიფორნიაში ექსტრემალურ გვალვას ებრძოდნენ.

ექსტრემალურმა სიცხემ გავლენა იქონია კაკაოსა და ყავის მწარმოებელი ქვეყნების კლიმატზეც, რამაც ორივე პროდუქტზე ფასების მკვეთრი ზრდა გამოიწვია.

კვლევაში, რომელიც ექვსი ევროპული კვლევითი ინსტიტუტის მონაწილეობით მომზადდა, ხაზგასმულია, რომ კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული ფასნამატები საზოგადოებასა და სურსათის უსაფრთხოებაზე ახდენს გავლენას, რის გამოც მნიშვნელოვანია, რომ სოფლის მეურნეობის სექტორი სწრაფად ადაპტირდეს ახალ გამოწვევებთან.

www.bm.ge