ამას წინათ სამსახურში წასვლისას მეზობელი მამაკაცი დავიმგზავრე. როგორც ხდება ხოლმე, საუბარი პოლიტიკაზე ჩამოვარდა. გურულებს როგორც წესი ლოკალურზე მეტად მსოფლიო პოლიტიკის მასშტაბები აინტერესებთ. ჰოდა, ეს მამაკაციც უკრაინაში მიმდინარე კონფლიქტს შეეხო.
– რა უქნა ზელენსკიმ მთელ უკრაინას, როგორ ამოახოცინა რუსებს მთელი ქვეყანა და კიდევ ამერიკელებს უჯერებს. თუმცა მას რა ენაღვლება, აგერ ახლა მისი ცოლი ამერიკაში წასულა და მილიონნახევარი ევრო სამკაულებში გადაუხდია. მაგენი ხეირობენ ამ ომით, ფულის დაზგად აქციეს უკრაინა – მეუბნება ჩემი მგზავრი.
ჩემს მიერ გამოთქმულ ეჭვზე, რომ ეს ყველაფერი მართალი ვერ იქნება, მამაკაცს საკმაოდ მძაფრი რეაქცია აღმოაჩნდა.
– ვითომ რატომ ვერ იქნება მართალი, მეზობლისგან კი არ მომისმენია, ინტერნეტში ეწერა, მარტო მე კი არა, ყველამ წავიკითხეთ.
მიუხედავად იმისა, რომ მას არ ახსოვდა აღნიშნული ინფორმაცია რომელ ვებ–გვერდზე წაიკითხა, ვინ იყო ავტორი ან რამდენად სანდო იყო წყარო, ჩემს არცერთ არგუმენტს ფასი არ აღმოაჩნდა. რადგან მე ცოცხალი ადამიანი რაღაცას ვუმტკიცებდი კაცს, რომელსაც ეს ყველაფერი ინტერნეტში ჰქონდა წაკითხული.
‘’ინტერნეტში წავიკითხე’’ – ეს ფრაზა პერიფერიებში რკინის არგუმენტია. მაშინ, როცა მოწინააღმდეგეს შენი მოსაზრების მართებულობას ვერ უმტკიცებ, შეგიძლია ბოლო ‘’ჯოკერი’’ გამოიყენო და უთხრა, რომ ამ ყველაფრის შესახებ ინფორმაცია ინტერნეტში ნახე.
ეს ინფორმაციული გულუბრყვილობა ძირითადად უფროსი თაობის მახასიათებელია. თუმცა დეზინფორმაციის სტიქიური ნაკადის მსხვერპლი არც თუ ხშირად ახალგაზრდა თაობაცაა.
ინტერნეტი საინფორმაციო ომის მთავარი ასპარეზი გახდა, სადაც, როგორც წესი, თითქმის ყველა ბრძოლას დეზინფორმაციის ავტორები იგებენ. სამწუხაროდ, არაერთი ბრძოლა ვნახეთ, რომელშიც გაიმარჯვეს ანტიდასავლურმა და პრორუსული ორიენტაციის ჯგუფებმა, მიზოგინმა ან ქსენოფობმა ავტორებმა, ანტივაქსერებმა, ლგბტ თემის ჰეითერებმა და ა.შ.
შესაბამისად, ფაქტია, რომ ადამიანების დიდი ნაწილი მოწყვლადია ყალბი ინფორმაციისა და გამოგონილი ტყუილების წინაშე. ამ თვალსაზრისით, დეზინფორმაცია და ყალბი ამბები, დემოკრატიული სამყაროს ერთ-ერთი ყველაზე მწვავე გამოწვევაა.
ადამიანები, ვისაც საინფორმაციო ტექნოლოგიების თუ მედია–წიგნიერების მიმართულებით სხვადასხვა უნარი ან გამოცდილება აქვთ, ასე თუ ისე თავს აღწევენ დეზინფორმაციის გავლენას, რადგან იციან, რა კრიტერიუმებით უნდა შეაფასონ კონკრეტული ინფორმაციის სანდოობა.
თუმცა ყველა სახის მედია–სტანდარტი მარცხდება იქ, სადაც ადამიანებს არა აქვთ ელემენტარული უნარ–ჩვევები მიღებული ინფორმაციის დასამუშავებლად და ცნობილი ზღაპრის არ იყოს, ფეტვის და ქვიშის ერთმანეთისგან გამორჩევა მათთვის ფაქტიურად შეუძლებელი საქმეა.
ვთქვათ, თქვენ გაქვთ უტყუარი ინფორმაცია, რომელიც სანდო მედიის გვერდზე, სანდო ავტორის მიერ გავრცელებული წაიკითხეთ. თქვენს მეზობელს კი აქვს საწინააღმდეგო ინფორმაცია, რომელიც ინტერნეტში, საეჭვო ვებ–გვერდზე, ავტორის მითითების გარეშე გავრცელდა. როგორ უნდა დაუმტკიცოთ მას, რომ თქვენი ინფორმაცია მეტად სანდოა, ვიდრე მის მიერ მოპოვებული?
ამის ცოდნა დეზინფორმაციის და ჰიბრიდული ომის ეპოქაში ფაქტიურად გამარჯვების მთავარი რეცეპტი იქნებოდა, მაგრამ სამწუხაროდ მზა წესები იმისთვის, თუ როგორ შევძლოთ თავი დავაღწიოთ ცრუ ინფორმაციის გავლენას, არ არსებობს.
საინფორმაციო ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად, ცხადია ვითარდება დეზინფორმაციის ავტორების შესაძლებლობებიც. მათი მეთოდები განსაკუთრებით მრავალფეროვანი გახადა ხელოვნურ ინტელექტზე წვდომის გაადვილებამაც. ყველამ ვიცით არაერთი deepfake რომელიც სწორედ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით შეიქმნა.
Deepfake ხელოვნურ ინტელექტზე დაფუძნებული ჰიპერრეალისტური ვიდეო ან აუდიო ჩანაწერია, რომელშიც ჩანს, რომ კონკრეტული ადამიანი ამბობს ან აკეთებს იმას, რაც სინამდვილეში არასდროს გაუკეთებია.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, სამწუხაროდ არ არსებობს მზა რეცეპტი, რომლის საშუალებითაც აუდიტორია ყალბი და ნამდვილი ახალი ამბების ერთმანეთისგან გარჩევას შეძლებს. თუმცა სფეროს სპეციალისტები მაინც იძლევიან გარკვეულ რეკომენდაციებს, რომლის გამოყენებითაც დეზინფორმაციის გავლენისგან თავის დაცვა მეტ–ნაკლებად შესაძლებელია.
ახალი ამბის წაკითხვისას აუცილებელია დაკვირვება. ინფორმაციის გაცნობისას აუცილებელია ყურადღება მივაქციოთ რომელი და როგორი ვებ–გვერდი ავრცელებს აღნიშნულ ინფორმაციას, რამდენად სანდოა კონკრეტული საიტი და ვინ არის ახალი ამბის ავტორი.
არასდროს ვიმსჯელოთ მხოლოდ სათაურის მიხედვით, რადგან ხშირ შემთხვევაში სათაური ზედმეტად სკანდალურია, ხოლო თავად სტატიაში შესაძლოა ამის შესაბამისი ბევრი არაფერი იყოს.
კონკრეტული ახალი ამბის წაკითხვისას უნდა ვეცადოთ, აღნიშნული ინფორმაცია სხვა საინფორმაციო წყაროებზეც ვეძებოთ და დავრწმუნდეთ, რომ სხვა, რეპუტაციულად სანდო მედია–არხებიც ავცელებენ კონკრეტულ ინფორმაციას.
ასევე, საკმაოდ პოპულარულია სატირულ–იუმორისტული გვერდები და საიტები, რომლებიც ხშირად იყენებენ ე.წ. მიმებს, როგორც პოლიტიკოსების, ისე სხვადასხვა მოვლენის შესახებ. შესაბამისად, აუცილებლად უნდა დავრწმუნდეთ, რომ ჩვენს მიერ მიღებული ინფორმაცია არ არის პოლიტიკური ბრძოლის სატირული მეთოდი და ის რეალობაა.
და ყველაზე მთავარი: ზოგადად აუდიტორიას და საერთოდ ყველა ადამიანს აქვს სიმპათია ან ანტიპათია სხვადასხვა პიროვნების ან მოვლენის მიმართ. შესაბამისად, ჩვენი წინასწარი განწყობა არ უნდა გახდეს დეზინფორმაციის ავტორების ერთგვარი დასაყრდენი, რომ ტყუილი მართალ ამბად შემოგვასაღონ. ამიტომაც უნდა ვეცადოთ, ინფორმაციის წაკითხვისას კარგად განვსაჯოთ საკუთარი თავი, რომ არ გვქონდეს წინასწარი მზაობა კონკრეტული ახალი ამბის დასაჯერებლად.
ამ ყველაფრის პრაქტიკაში გადმოტანა და ჩვევად დამკვიდრება ადვილი არ არის. თუმცა ეს ერთადერთი გზაა იმისთვის, რომ ამ მასშტაბის დეზინფორმაციით სავსე საინფორმაციო ეპოქაში სხვადასხვა ჯგუფის ან ინდივიდის ხელში მანიპულაციის იარაღი არ გავხდეთ და გვქონდეს გადამოწმებული და სანდო ინფორმაცია სხვადასხვა მოვლენაზე, აქედან გამომდინარე კი უკვე ჩვენი პირადი, ინდივიდუალური მოსაზრება, რომელიც არ იქნება მხოლოდ ერთადერთი არგუმენტით გამყარებული: ‘’ინტერნეტში წავიკითხე’’.
თამთა დოლიძე
Loading ...
