გურულების სიამაყე – ექვთიმე თაყაიშვილი

ლიხაურში, როგორც ექვთიმე იტყოდა, მშვენიერი ჰავაა, სოფელი ძალიან ლამაზია და მოხატული ეკლესიაც დგას.

გადავწყვიტე, თაყაიშვილის მშობლიურ სოფელში მემოგზაურა, მომენახულებინა მუზეუმი, ეზო, რომელშიც ექვთიმე შ

ვიდ წლამდე იზრდებოდა და ღვთისმშობლის სახელობის მოხატული ეკლესია მომელოცა. ცოტას ექვთიმეს შესახებაც მოგიყვებით.

ჩემი თხრობის დროს ნახავთ ჩემივე გადაღებულ ფოტოებს, რომლებიც ლიხაურში მოგზაურობის დროს შევაგროვე.

თაყაიშვილი 1862 წლის 5 ივნისს დაბადებულა და მამამისს ვაჟის დაბადება ტრადიციული თოფის გასროლით არ აღუნიშნავს, რადგან ოთხთვენახევრით ადრე გარდაიცვალა.
*ყველა სხვა ცნობა ექვთიმეს დაბადებასთან დაკავშირებით სიცრუეა. ამას ადასტურებს მეცნიერი და ექვთიმეს ბიძაშვილი, რევაზ თაყაიშვილი, თავად, კვლევის ავტორი. ხუთი წლის იყო, როცა ღამით გააღვიძეს და ატირებული მოაცილეს დედის ცხედარს. მას არ ესმოდა, რა იყო სიკვდილი.

დედის გარდაცვალების შემდეგ ექვთიმე ხშირად უნახავთ სახლის მახლობლად ქვაზე, ხან ატირებული, ხანაც ჩაძინებული. დღეს ნახსენები ქვა წმინდაა და ექვთიმეს მშობლიურ კარ-მიდამოში შეგიძლიათ მისი მონხახულება.

როცა მოპარულ ნივთს წააწყდებოდა, ქურდს დაჭერით ემუქრებოდა და ისე იბრუნებდა. ერთადერთი საქმე, რომელიც ვერ გააკეთა, მუზეუმის შენობის აგება იყო. ამაზე ძალიან წუხდა, თუ შენობა არ გვექნება, ყველაფერი განადგურდებაო.

მაშინ, როცა ექვთიმეს ძალიან უჭირდა და პრობლემები ჰქონდა, ნიკო მარს წერილი მისწერა, საიდანაც ჩანს, რომ ისინი უახლოესი მეგობრები და თანამოაზრენი იყვნენ.

თაყაიშვილი მრავალმხვრივი ადამიანი იყო, ისტორიკოსი, არქეოლოგი, ნუმიზმატი, ეთნოგრაფი, კარგი ორგანიზატორი. მან დააარსა “წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება”, ”საისტორიო-საგეოგრაფიო საზოგადოება”.

ექვთიმეს არასოდეს უფიქრია, რომ სამშობლოდან წასულიყო. პირიქით, მოპოვებული მასალის შეგროვებასა და გამოცემაზე იყო კონცენტრირებული, რომ სხვებსაც გამოეყენებინათ.

ახლა დროც არ აქვს დასაფიქრებლად. უცხოეთში მიდის, მისი მიზანია გადაარჩინოს ქართული საგანძური და აარიდოს ოკუპანტ, დაუნდობელ და სასტიკ რუსეთის არმიას. სამხედრო გემს მისი სამშობლოს ნაწილი მიაქვს. არავინ იცის, რამდენი ხნით მიდიან, ან სად შეაფარებენ თავს. არავინაა დედამიწაზე, ვინც რაიმე გონივრულს ურჩევს. ბედს მიჰყვება, რომელმაც საუნჯეს მიაჯაჭვა.

ექვთიმემ დასახული მიზანი შეასრულა. დიდი ბრძოლისა და მრავალწლიანი სიღარიბის შემდეგ მან შეძლო როგორც განძის შენარჩუნება, ასევე სამშობლოში დაბრუნება.

იანვარში 91 წლის გახდა, 21 თებერვალს, შაბათ დღეს , გარდაიცვალა. ამბობენ, შეიძლება, ბევრმა ვერც გაიგო მისი გარდაცვალების შესახებო. 24-ში დაასაფლავეს და 48 კაცი დაესწრო მის გამოსვენებას. შეიძლება, მის გასვენებაში ჩემი ბაბუა, ეპიფანე ცეცხლაძეც ყოფილიყო, რომელსაც ექვთიმეს მსგავსად მრავალი ბრძოლა გადახდენია რუს იმპერიალისტებთან. როგორც მიამბეს, მათ გარკვეული ურთიერთობებიც ჰქონდათ. დავამატებ, რომ ბაბუის ხელნაწერების კვლევის დროს აღმოვაჩინეთ გურული ლექსიკონი, რომელიც ჯერ არ გამოქვეყნებულა.

2002 წლის 17 ოქტომბერს ექვთიმე თაყაიშვილი წმინდა სინოდის სხდომამ წმინდანად შერაცხა და უწოდა “წმინდა ექვთიმე ღვთისკაცი”. მისი ხსენების დღე 16 იანვარია.

იუნესკომ 2013 წელი ექვთიმეს წლად გამოაცხადა, თუმცა შეცდომით, ეს კი, თავად ექვთიმეს “დამსახურება” იყო. იგი არ აკონკრეტებდა დეტალებს, რომლებიც პირად ცხოვრებას ეხებოდა.

როგორც რევაზ თაყაიშვილთან საუბრის დროს გავიგე, უშუალოდ ექვთიმეს ნივთი ორად-ორი გვაქვს საქართველოში. ესენია: საშანდლე და სამელნე. ჩამოთვლილი ნივთები თბილისშია და არ იგეგმება გურიაში გადმოტანა, რადგან სიფრთხის შემცველია. მოცემულ ფოტოზე თაყაიშვილის სამელნის თითქმის ასლია ასახეული.

დღეს არ ვეცდები, თაყაიშვილი სხვა, ჩემეული, ეპითეტებით შევამკო, რადგან სინოდმა ექვთიმეს ღვთისკაცი უწოდა და იგი მას და მის მოღვაწეობას სრულად შეესაბამება. ვფიქრობ, არ არსებობს ადანიანი, რომელიც ამას უარყოფს.

ექვთიმეს ჰქონდა საშუალება, თვალის დახამხამებაში გამდიდრებულიყო, გაჭირვებული ემიგრაციიდან უზრუნველ ცხოვრებაში გადასულიყო, მაგრამ იგი დიდი პიროვნება და სამშობლოზე შეყვარებული კაცი იყო, რომელმაც ბოლო ამოსუნთქვამდე მშობლიური ქვეყნისთვის იცოცხლა.

თითქოს, მისი მშობლიური სოფელიც მასა ჰგავს. ვისაც შევხვდი, ყველა თვალებით ეძებდა რაღაცას, რითაც დამეხმარებოდა. არც სტუმარ-მასპინძლობა ეშლებათ. ვაღიარებ, რომ ექვთიმეს არ გაუზვიადებია და ლიხაური მართლაც ძალიან ლამაზია. ყველგან სიმწვანე და ნათელი ფერებია, ადგილობრივების თვალების მსგავსად. მუზეუმისა და ექვთიმეს ეზოს მონახულების შემდეგ ჩემში ემოციებს საზღვარი არ ჰქონდა, დასრულებული ნამუშევრის უდიდესი ნაწილი შევცვალე და უინტერესო ინფორმაცია საინტერესოთი ჩავანაცვლე. ვფიქრობ, გურული ისე არ უნდა წავიდეს იმიერში, თავისი კუთხის სიამაყეზე არ წაიკითხოს და მისი მშობლიური კარ-მიდამო არ მოინახულოს.

მინდა განსაკუთრებული მადლობა გადავუხადო რეზო თაყაიშვილს მასპინძლობისა და ვრცელი, სანდო ინფორმაციის გაზიარებისთვის. მადლობა ადგილობრივებს ყურადღებისთვის!

მასალა პროექტის “ჩვენ ვირჩევთ, ჩვენ ვაკონტროლებთ” ფარგლებში, ახალგაზრდა რეპორტიორმა ლალი ცეცხლაძემ  მოამზადა.

Funded through the Alumni Grants Program, U.S. Embassy in Georgia/დაფინანსებულია საქართველოში აშშ–ის საელჩოს ალუმნი საგრანტო პროგრამის ფარგლებში.