ახდენს თუ არა აზროვნებაზე უარყოფით გავლენას ChatGPT-ის ხშირი გამოყენება

ეს დიდწილად დამოკიდებულია იმაზე, თუ რისთვის ვიყენებთ ხელოვნურ ინტელექტს ან როგორ ვიყენებთ.

2022 წლის ნოემბრიდან, როცა ხელოვნური ინტელექტის (AI) ჩატბოტი ChatGPT პირველად გამოჩნდა, AI თანდათან უფრო და უფრო მეტი ადამიანის ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი გახდა. ასეთი ჩატბოტების გამოჩენამ მნიშვნელოვნად შეცვალა ის, თუ როგორ ვეძებთ ინფორმაციას ინტერნეტში და როგორ ვიყენებთ ხელოვნურ ინტელექტს ყველაზე აქტუალურ კითხვებზე პასუხების მოსაძებნად. მართალია, მეცნიერები ჯერ კიდევ იკვლევენ AI-ის ზეგავლენას ადამიანის ტვინზე, თუმცა ადრეული აღმოჩენები საინტერესო შესაძლო კავშირზე მიუთითებს.

მედიის მკვლევრებმა მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიის ინსტიტუტიდან (MIT) ახლახან გამოაქვეყნეს ნაშრომის წინასწარი ვერსია. კვლევაში მონაწილეობა მიიღო 18-დან 39 წლამდე ასაკის 54 ადამიანმა. კვლევის მონაწილეებს უნდა დაეწერათ ოთხი ესე სხვადასხვა პირობებში:

• პირველ ჯგუფს ChatGPT-ის გამოყენებით;
• მე-2 ჯგუფს საძიებო სისტემის (მაგალითად, Google ან Yahoo) გამოყენებით;
• მე-3 ჯგუფს მხოლოდ საკუთარი გონების დახმარებით (AI-ის ან საძიებო სისტემის გარეშე).

პირველი სამი ესეს დროს ChatGPT-ის ჯგუფის მონაწილეების ტვინში დაფიქსირდა ელექტრული აქტივობის უფრო დაბალი დონე, ვიდრე დანარჩენ ორ ჯგუფში. ამასთანავე, საძიებო სისტემის გამოყენების ჯგუფშიც აქტივობა უფრო დაბალი იყო, ვიდრე მესამე ჯგუფის შემთხვევაში.

მეოთხე ესესთვის პირობები შეიცვალა: მე-3 ჯგუფს შეეძლო ChatGPT-ის გამოყენება, ხოლო ChatGPT-ის ჯგუფს მხოლოდ საკუთარი გონებით მუშაობა. იმ ჯგუფის წევრებზე დაკვირვებისას, რომლებიც ChatGPT-ის გამოყენებიდან საკუთარ უნარებზე გადავიდნენ, შემდეგი შედეგი გამოჩნდა:

• ტვინში მნიშვნელოვნად შემცირებული ელექტრული აქტივობა;
• დაწერილი ესედან ციტატების გახსენების უნარის დაქვეითება.

ხელოვნური ინტელექტის გავლენების შესახებ MIT-ის კვლევა ერთადერთი არ არის. 2025 წლის ერთ-ერთმა კვლევამ, რომელიც AI-ის გამოყენებასა და კრიტიკული აზროვნების უნარებს ეხებოდა, აჩვენა, რომ ამ ორს შორის გარკვეული კავშირია: ადამიანები, რომლებიც ხელოვნურ ინტელექტს უფრო ხშირად იყენებენ (ძირითადად 17-დან 25 წლამდე ასაკის პირები) კრიტიკული აზროვნების უნარს შესაძლოა ნაკლებად ავლენდნენ. კვლევის ავტორებმა ამას “კოგნიტიური განტვირთვა” უწოდებს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ადამიანი დამოუკიდებლად აზროვნებას ამცირებს, რადგან ანალიტიკურ ამოცანებში ავტომატიზებულ სისტემებს ენდობა.

მეორე კვლევის მიხედვით, ხელოვნურ ინტელექტზე მზარდმა დამოკიდებულებამ განსაკუთრებით ისეთ ამოცანებში, რომლებიც ღრმა აზროვნებას მოითხოვს, შეიძლება გამოიწვიოს შემდეგი შედეგები:

• გონებრივი ჩართულობის შემცირება;
• მეხსიერების მოცულობის შემცირება;
• ყურადღების დეფიციტი და ფოკუსირების პრობლემები;
• ცოდნის ახალ სიტუაციებში გამოყენების უნარის დაქვეითება;
• ეთიკური და სოციალური პრობლემები — მათ შორის, ადამიანებს შორის ურთიერთობის შემცირება და სოციალური იზოლაცია;
• მენტალური ჯანმრთელობის გამოწვევები, როგორიცაა თავდაჯერებულობის დაკარგვა.

როგორ შევამციროთ AI-ის გავლენა ტვინზე?

მართალია, ხელოვნური ინტელექტის ნაკლებად გამოყენება კარგი ნაბიჯია, მაგრამ ეს ყოველთვის არ არის შესაძლებელი. გამომდინარე იქიდან, რომ ხელოვნური ინტელექტის ინსტრუმენტები სულ უფრო პოპულარული ხდება, ისინი შეიძლება სამუშაო პროცესის ნაწილად იქცეს და ზოგჯერ მათი გამოყენება სავალდებულოც იყოს. ამიტომ, ყურადღება მიაქციეთ იმას, თუ როგორ იყენებთ AI-ს.

სასარგებლოა იცოდეთ ნიშნები, რომლებიც აქტიური კრიტიკული აზროვნებიდან პასიურზე გადასვლას მიუთითებს. მაგალითად:

• იყენებთ თუ არა AI-ს ინფორმაციის გადასამოწმებლად ნაცვლად იმისა, რომ წყაროები თავად იპოვოთ და გადაამოწმოთ?
• იყენებთ თუ არა AI-ის იდეების შესადარებლად, დასაკავშირებლად და შესაფასებლად ნაცვლად იმისა, რომ ისინი თავად გააანალიზოთ და შეაფასოთ?

თუ აღმოაჩენთ, რომ თქვენი კრიტიკული აზროვნება ბოლო პერიოდში უფრო მეტად პასიური გახდა, უმჯობესია AI-სგან ცოტა ხნით დისტანცირდეთ და საკუთარი ანალიტიკური ჩვევები განაახლოთ.

წყარო: mkurnali.ge