მითი და რეალობა მიწისძვრის შესახებ – რა უნდა ვიცოდეთ

6 თებერვალს თურქეთში მომხდარმა მიწისძვრამ და ამ სტიქიური უბედურების შედეგად დატრიალებულმა ტრაგედიამ საზოგადოებაში  მიწისძვრის მიმართ განსაკუთრებით დიდი დაინტერესება და შიში გამოიწვია. გამომდინარე იქიდან, რომ თურქეთი საქართველოს მეზობელი ქვეყანაა და ასევე, იმ ფაქტმა, რომ მომდევნო დღეებში სუსტი ბიძგები საქართველოშიც, გურიის რეგიონში იგრძნობოდა, საზოგადოებაში კიდევ უფრო მეტი შეკითხვა გაჩნდა. ამ სტატიაში ”გურიაTV”-მ თავი მოუყარა ყველა იმ ფაქტსა და მოცემულობას,  რომელიც საზოგადოებამ უნდა იცოდეს, რათა მითები და რეალობა ერთმანეთისგან გაიმიჯნოს და საზოგადოებამ ამ საკითხის შესახებ მაქსიმალურად სწორი ინფორმაცია მიიღოს.

რა არის მიწისძვრა

მიწისძვრის შესახებ ადამიანები ნაკლებად ინფორმირებულები არიან, რის გამოც ხშირად ეს ბუნებრივი მოვლენა საზოგადოებაში დაბნეულობასა და პანიკას იწვევს. არადა მიწისძვრა ბუნებრივი მოვლენაა და ის დედამიწაზე ოდითგანვე ხდებოდა. ისტორიას ბევრი ასეთი გამანადგურებელი შემთხვევა შემორჩა, თუმცა, ზოგადად მიწისძვრის უმეტესი ნაწილი სულაც არ არის საშიში. დედამიწაზე ყოველწლიურად ნახევარ მილიონამდე მიწისძვრა ხდება. მათგან 100 000 საკმარისად ძლიერია, იმისთვის რომ ადამიანს იგრძნოს. დამანგრეველი კი მათგან მხოლოდ 100-ია. მიწისძვრას ხშირად თან სდევს მის მიერ პროვოცირებული სხვა სტიქიური მოვლენები: ცუნამი, მეწყერი, ზვავები, ღვარცოფი, ხანძარი და სხვა.

რა იწვევს მიწისძვრას და როგორ ხდება ის

მიწისძვრები შეიძლება გამოწვეული იყოს, როგორც ბუნებრივი, ასევე ადამიანის მიერ შექმნილი მიზეზებით (აფეთქებები; რეზერვუარების გადატვირთვა; მიწისქვეშა ბირთვული აფეთქება და სხვა.) თუმცა მიწისშიდა რყევები, ძირითადად, ტექტონიკური პროცესებით არის გამოწვეული. მიწისძვრის კერა დედამიწის წიაღის იმ უბანშია, სადაც ქანებში დიდი ხნის განმავლობაში დაგროვილი ენერგიის განტვირთვა ხდება. მიწისძვრა მაშინ წარმოიქმნება, როდესაც დედამიწის ორი ფილა უცაბედად ერთმანეთს შეეჩეხება. იგი დედამიწის წიაღში, რამდენიმე კილომეტრის სიღრმეზე ვითარდება — მას ჰიპოცენტრს ვუწოდებთ. ხოლო ადგილს პირდაპირ მის ზემოთ, მიწისპირზე, ეპიცენტრი ეწოდება. შესაბამისად, რასაც ჩვენ მიწისძვრას ვეძახით, ეს არის ძლიერი ვიბრაციები, რომელიც გამოწვეულია პლანეტის ლითოსფეროში მიმდინარე პროცესებით.

შესაძლებელია თუ არა მიწისძვრის პროგნოზირება

ტექნოლოგიების მნიშვნელოვნად განვითარების მიუხედავად, მიწისძვრის დროის ზუსტი პროგნოზირება ჯერაც შეუძლებელია. მიწისძვრის სიძლიერე რიხტერის სკალით იზომება. რიხტერის სიმძლავრის განზომილების ერთეული არის მაგნიტუდა (ხშირად მას არასწორად უწოდებენ ბალს). ბალი სიმძლავრის საზომი ერთეული არ არის. ბალით იზომება მიწისძვრის მოქმედება ადამიანებზე,შენობებსა და გარემოზე. მიწისძვრები აღირიცხება ინსტრუმენტით, რომელსაც ეწოდება სეისმოგრაფი. სეისმოგრაფი გამოიყენება იმის დასადგენად, თუ რამდენად დიდი იყო მიწისძვრა ანუ რამდენი მაგნიტუდის სიმძლავრისაა და სად მოხდა ის, მაგრამ მას არ შეუძლია წინასწარ განსაზღვროს, როდის მოხდება ესა თუ ის კონკრეტული ძვრები.

უფრო ხშირად სად ხდება მიწისძვრები?

მიწისძვრა შეიძლება დაფიქსირდეს ბევრგან, თუმცა უმეტესობა მაინც ფილების კიდეებზე ხდება. მნიშვნელოვანია მაღალი მთების ფაქტორიც. მთები ლითოსფეროში მიმდინარე პროცესებთან არის დაკავშირებული, ამიტომ, ტერიტორიები, სადაც მათი სიხშირეა, ის ადგილებია, სადაც ყველაზე ხშირად აღინიშნება მიწისძვრები. ავსტრალია ერთადერთი კონტინენტია მსოფლიოში,რომელსაც არ აქვს აქტიური ვულკანები და მაღალი მთები, შესაბამისად მიწისძვრები არ არის. ასევე, მიწისძვრა არ ფიქსირდება ანტარქტიდასა და გრენლანდიაში. ყინულის გარსის უზარმაზარი გრავიტაციის არსებობა ხელს უშლის მიწის ზედაპირზე რხევების გავრცელებას. მიწისძვრების მხრივ ყველაზე აქტიური ე.წ. ცეცხლოვანი რკალის ზონაა. ცეცხლოვანი სარტყელის ქვეყნებში მოხვედრილია: იაპონია, რუსეთი, ფილიპინები, ინდონეზია, ბრუნეი, სინგაპური, პაპუა-ახალი გვინეა, ახალი ზელანდია, ოკეანეთის კუნძულები, კანადა, აშ.შ. მექსიკა და ა.შ. აღსანიშნავია, რომ 1900 წლიდან, მსოფლიოს 12 ყველაზე ძლიერი მიწისძვრიდან 11 სწორედ ცეცხლოვანი სარტყლის ქვეყნებში მოხდა. ასევე, აღსანიშნავია, რომ ზოგადად, უფრო მეტი მიწისძვრა დედამიწის ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში ხდება

მიწისძვრა საქართველოში

დედამიწაზე ორი ძირითადი სეისმური სარტყელია ცნობილი: ალპურ-ჰიმალაური და წყნაროკეანური. საქართველოს ტერიტორია, როგორც კავკასიის სეისმური რეგიონის განუყოფელი ნაწილი, ალპურ-ჰიმალაურ სეისმოაქტიურ სარტყელს მიეკუთვნება. ჩვენი ქვეყნის ტერიტორია მოსალოდნელი მიწისძვრების სიძლიერით და თანმდევი უარყოფითი შედეგებით, რთული რეგიონია. თუმცა, ჩვენთან არ არის მოსალოდნელი ისეთი მძლავრი მიწისძვრები, როგორიც შეიძლება მოხდეს ცეცხლოვანი რკალის ზონაში. რაც ოფიციალურად არის აღრიცხული, საქართველოს ისტორიაში ყველაზე ძლიერი 7 მაგნიტუდის მიწისძვრა რაჭაში, ქალაქ ამბროლაურთან მოხდა. მიწისძვრა 1991 წლის 29 აპრილს დაფიქსირდა,რომელმაც 270-მდე ადამიანი შეიწირა. ექსპერტების თქმით, საქართველოში სეისმური საშიშროების მატარებელია მთიანი რეგიონები. ყველაზე მძლავრი მიწისძვრა, რომელიც შეიძლება მოხდეს საქართველოში, ეპიცენტრში შეიძლება 7 ან 7,5 მაგნიტუდა იყოს.

როგორ მოვიქცეთ მიწისძვრისას

მიწისძვრის დროს ბევრი რამ არის გასათვალისწინებელი. პირველ რიგში, პანიკაში არ უნდა ჩავვარდეთ. არსებობს სტატისტიკები, როდესაც მიწისძვრის დროს პანიკამ უფრო მეტი მსხვერპლი გამოიწვია, ვიდრე უშულოდ იმ მიწისძვრის სიმძლავრით დაფიქსირებულა. თუ ძლიერი მიწისძვრა დაფიქსირდა და შემდგომიც ასეთივე მოხდა, მაქსიმალურად უნდა ვეცადოთ, დავტოვოთ შენობა, თუ მას ბზარები აქვს მიღებული. თუ პირველი მიწისძვრისას შენობა არ დაიბზარა, ყველაზე უსაფრთხო ამ შემთხვევაში ისევ სახლში ყოფნაა. თუ ქუჩაში ხართ, ეცადეთ მოშორდეთ შენობებს, შუქნიშნებს, ელექტროგადამცემ კაბელებს და გადით შედარებით ღია, ცარიელ სივრცეში. თუ საჭესთან ხართ, შეჩერდით, მაგრამ ფრთხილად. არ გაჩერდეთ ხიდზე ან მის ქვეშ, ესტაკადების, შუქნიშნების, ხეების, განათების ბოძებისა თუ საგზაო ნიშნების ქვეშ.  დარჩით მანქანაში ბიძგების შეწყვეტამდე. და ბოლოს, მიწისძვრის შესახებ ჩვენი ცოდნა ტექნოლოგიების განვითარების პარალელურად იზრდება. ოდესღაც ადამიანებს მიწისძვრა ღმერთის სასჯელად ან სხვა მისტიურ მოვლენად მიაჩნდათ, მაგრამ დღეს ჩვენ მისი გამომწვევი რეალური მიზეზები გვესმის. რადგან სამეცნიერო კვლევების შედეგად დადასტურებულად ვიცით, რომ რელიგიურ რწმენასთან და მისტიკასთან მას კავშირი არა აქვს.

ავტორი: ლიკა თურქაძე

მასალა მომზადებულია პროექტის “განათლებული, პროფესიონალი კადრები რეგიონული მედიის გაძლიერებისთვის” ფარგლებში.