კოკოშკას თოჯინა

შარშან დასრულდა ფილმის „Alma und Oskar“ გადაღება, სადაც ალმას როლს ცნობილი  მსახიობი ემილი კოქსი თამაშობს.  ფილმი ავსტრიელ ექსპრესიონისტ მხატვარ ოსკარ კოკოშკაზე და მის კომპოზიტორი გუსტავ მალერის ქვრივთან ურთიერთობაზეა გადაღებული. ფილმი ჯერ არ მინახავს, მაგრამ მომინდა მომეთხრო, მათი ექსცენტრიული რომანის დასრულებას მსოფლიოს ყველაზე ცნობილი თოჯინის შექმნა რომ მოჰყვა. სკანდალურ თოჯინას მალე გაუვარდა სახელი და დღემდე არ კარგავს აქტუალობას ხელოვნების ისტორიით დაინტერესებული ხალხისთვის.

ოსკარ კოკოშკა. ფოტო:  Wikimedia/Hugo Erfurth

ჩეხური ფესვების მქონე, 25 წლის ვენელ მხატვარს, რომელსაც თავი პორტრეტების ხატვით ძლივს გაჰქონდა, დამატებითი შემოსავლის გამო უწევდა გარდაცვლილთა თაბაშირის ნიღბების გაკეთება. 1911 წლის მაისში იგი ნიღბის დასამზადებლად გარდაცვლილი კომპოზიტორის ვილაში დაიბარეს. ამ საქმიანობის დროს გაიცნო ოსკარმა ახლადდაქვრივებული ალმა მალერი. ოსკარზე შვიდი წლით უფროსი ალმა მომხიბვლელი ქალი იყო, უკვე 17 წლისა გუსტავ კლიმტმა დახატა და მასთან მცირეხნიანი რომანიც ჰქონდა, მეორედ ცნობილ არქიტექტორ ვალტერ გროპიუსზე დაქორწინდა, მისი მესამე მეუღლე კი ასევე ცნობილი პოეტი, ფრანც ვერფელი იყო. დაქვრივებიდან ერთი წლის შემდეგ, ალმას მამინაცვლის შეკვეთით, კოკოშკამ ქალის პორტრეტი დახატა და ამის შემდეგ დაიწყო მათი „სიყვარულის ორთაბრძოლა“. ქალი მისი მუზა ხდება. ოსკარ კოკოშკა, რომელიც გუსტავ კლიმტთან და ეგონ შილესთან ერთად საუკეთესო ავსტრიელი მხატვრების (ჩემს) სამეულშია, სამი წლის განმავლობაში მხოლოდ ალმა მალერს ხატავს და მისით შეპყრობილია. ოსკარი ავადმყოფურად ეჭვიანობს, რომ ალმას სხვა კავალრებიც ჰყავს და გამუდმებით დაქორწინებას მოითხოვს. ალმა შეპირდა, რომ ცოლად გაჰყვებოდა, თუ ოსკარი გენიალურ ნახატს შექმნიდა. ოსკარი ქმნის მართლაც დიდებულ ნამუშევარს, Die Windsbraut(ქარის პატარძალი), თუმცა ქალი ცოლად მაინც არ გაჰყვა.

Die Windsbraut(სურათზე გამოსახულები არიან თავად მხატვარი და მისი მუზა აბობოქრებულ ზღვაში)

მუდმივი ჩხუბის, დაშორებებისა და ისევ შერიგების შემდეგ, ალმა ფეხმძიმედ რჩება. მას უკვე გამოცდილი აქვს ერთი გოგონას გარდაცვალება,  ზრდის მეორეს და გადაწყვეტს, ნაყოფი მოიშოროს. ამ გადაწყვეტილებამ კოკოშკა გაანადგურა და წყვილის ურთიერთობა დაასრულა. ოსკარი რუსეთის წინააღმდეგ ფრონტზე მოხალისედ ჩაეწერება პირველ მსოფლიო ომში, სადაც თავში ტყვიით და ფილტვში ხიშტით დაჭრიან. იგი გამოჯანმრთელდება, ფრონტზე კვლავ ბრუნდება, კვლავ მძიმედ დაშავდება, მაგრამ სიკვდილთან თამაშის დროსაც მხოლოდ ალმაზე ფიქრობს.

Alma Mahler. Atelier D’Ora-Benda

1918 წელს კოკოშკამ ცნობილ მიუნხენელ მესათამაშოეს, ჰერმინე მოოსს ადამიანის ზომის სათამაშო შეუკვეთა. თოჯინა ალმას ასლი უნდა ყოფილიყო, აბრეშუმის კანით და ადამიანის ნატურალური თმებით. მოოსის შესრულებული სამუშაოთი ოსკარი იმედგაცრუებული დარჩა, მაგრამ თოჯინა დაიტოვა, აცმევდა მშვენიერ ტანსაცმელს, საცვლებს პარიზიდან უწერდა, პორტრეტებისთვის თავისი ხელით ჭრიდა თმას და კაფეებში მასთან ერთად ჩნდებოდა. როგორც თვითონ კოკოშკა ამბობდა, თოჯინა ასჯერ დახატა, შემდეგ კი გადაწყვიტა, გაენადგურებინა, რადგან უშნო ქმნილებამ მასში სურვილი ჩაკლა. ერთ საღამოს ოსკარმა სასულე მუსიკის თანხლებით შამპანურის წვეულება მოაწყო, გამთენიისას კი საზეიმოდ მორთულ თოჯინას მთვრალმა კოკოშკამ ეზოში თავი მოაჭრა და ზევიდან წითელი ღვინო მოასხა. დილით პოლიციელებმა ეზოში თავმოკვეთილი „ქალი“ დაინახეს, რომელიც სისხლში ცურავდა და მკვლელის დასაპატიმრებლად კოკოშკას სახლში შევარდნენ. ასე „მოკლა“ შეპყრობილმა მხატვარმა ალმა მალერი.

ოსკარ კოკოშკას შედევრი Anschluß – Alice in Wonderland

ალმა მალერი თავის მესამე ქმართან ერთად ვენიდან ნაცისტებს  გაექცა და ამერიკაში ემიგრირდა, თუმცა კოკოშკასთან მიმოწერას ისევ ინარჩუნებდა. ერთი მოსმენით ყურისთვის დაუჯერებელი ისტორია კი დავიწყებას რომ არ მისცემოდა, ავსტრიელი ხელოვნების მოყვარულები ძალიან შეეცადნენ, თოჯინის მიმსგავსებული სამუზეუმო ექსპონატი შექმნეს და ამ ამბავს ამდაგვარად „ძეგლი“ დაუდგეს.

ფოტო: ლაშა ჩხაიძე, ლეოპოლდ მუზეუმი

ავტორი: ლაშა ჩხაიძე